Sinekler ve Belki de İnsanlar, Besinleri Nasıl Seçiyor?

Sinekler her şeyi beğenmiyor. Menüye göz gezdiren bir gurme gibi, zamanlarının çoğunu tatlı, besleyici kaloriler aramak ve acı, muhtemelen de zehirli besinlerden kaçınarak geçiriyorlar. Peki bu besin seçimlerini yaptıkları zaman beyinlerinde neler oluyor?

Yale Üniversitesi’nde çalışan araştırmacılar, cevabı bulmanın ilginç bir yolunu keşfetmişler. Sinekleri kandırmışlar.

İnsanların besin seçimlerini nasıl yaptığını aydınlatmaya yardımcı olabilecek bu çalışmada araştırmacılar, aç meyve sineklerine tatlı besinler, üzeri kininle kaplanmış besleyici besinler ve daha az tatlı (fakat acı olmayan), daha düşük kalori içeren besinler arasında seçim imkanı sunmuşlar. Ardından nörogörüntüleme yöntemiyle, sinekler bu zor seçimleri gerçekleştirirken beyinlerinde meydana gelen sinirsel faaliyeti takip etmişler.

Peki hangisi kazanmış? Kalori mi yoksa daha güzel tat mı?

Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde hücresel ve moleküler fizyoloji, genetik ve sinirbilim profesörü ile çalışmanın eş yazarı olan Michael Nitaback, “Ne kadar aç olduklarına bağlı” diyor. “Ne kadar aç iseler, acı tada o kadar katlanıp daha çok kalori alıyorlar.”

Dün Nature Communications bülteninde yayımlanan çalışmaya göre, sineklerin bu seçimleri nasıl yaptığına ilişkin asıl cevap biraz daha karmaşık.

Yale’da yardımcı araştırmacı bilim insanı olan Preeti Sareen öncülüğündeki araştırma takımına göre sinekler duyusal bilgiyi, beyinlerinde bulunan ve pervane şekilli cisim adı verilen bir bölgeye aktarıyor. Sinyaller burada birleştiriliyor ve yürütücü kararın böcek versiyonu denebilecek bir şeyi tetikliyor.

Araştırmacılar pervane şekilli cisimdeki sinirsel faaliyet kalıplarının, yeni besin seçimleri sunulduğu zaman uyarlanabilir şekilde değiştiğini ve bu durumun, sineklerin ne yiyeceklerine ilişkin kararını belirlediğini keşfetmişler.

Fakat araştırmacılar bir adım öteye gitmiş ve işler burada daha ilginç bir hal almış. Pervane şekilli cismi besleyen beyin bölgelerindeki nöronları değiştirerek, bir sineğin seçimini değiştirebileceklerini keşfetmişler. Örneğin metabolizmayla ilişkili nöronların faaliyetinde azalmaya sebep olduklarında, aç sineklerin daha düşük kalori içeren besini seçtiğini bulmuşlar.

“Bu sadece tepeden aşağı bir karar verme süreci değil, büyük bir geri besleme döngüsü” diyor Nitabach.

Kendisinin aktardığına göre, insanların besin seçimleriyle olan bağlantılar da işte burada yatıyor. Hem bir sineğin, hem de bir insanın beynindeki sinirsel faaliyet, nöropeptitlerin ve nörotransmiter dopaminin salgılanmasıyla düzenleniyor. Bunlar, insanlarda ödül hislerini düzenlemeye yardımcı oluyor. Bu ağda meydana gelen değişimler, beynin farklı besin çeşitlerine tepki verme biçimini değiştirebilir. Diğer bir ifadeyle bazen bilinçli olarak yaptığımızı düşündüğümüz besin seçimlerine nörokimya karar verebilir.

“Çalışma, açlık ve dahili duygusal durumlar gibi şeylerin davranışlarımızı nasıl etkilediğini anlamaya yönelik taslak sunuyor” diyor Nitabach.

Makalenin eş yazarları arasında Sareen ve Yale Tıp Fakültesi’nde yüksek lisans öğrencisi olan Li Yan McCurdy var.

Yazar: Bill Hathaway/Yale Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.