Plüton 15 Ağustos 2018 gecesinde bir yıldızın önünden geçtiğinde, Southwest Araştırma Enstitüsünün öncülük ettiği bir gökbilimci takımı ABD ve Meksika’daki çok sayıda bölgeye teleskop konuşlandırmış. Plüton güzel bir yerde bulunan bu yıldızın arkadan gelen ışığıyla kısa süreliğine aydınlanırken, bilim insanları da gezegenin atmosferini gözlemlemiş. Söz konusu örtülme olayını kullanarak Plüton’un ince atmosferinin genel görünümünü ölçen araştırmacılar, atmosferin kaybolmaya başladığına ve Güneş’ten uzaklaştıkça yeniden donarak yüzeye indiğine ilişkin güçlü bulgular elde etmişler.
Plüton’un atmosferi ve katı gövdesi önünden geçtiği sırada yıldızın kaybolduğu bu örtülme olayı yaklaşık iki dakika sürmüş. Yıldızın kaybolma ve yeniden ortaya çıkma hızı, Plüton’un atmosferinin yoğunluk profilini belirlemiş.
SwRI Uzay Bilimleri ve Mühendislik Bölümünde kıdemli program müdürü olan Dr. Eliot Young, “Bilim insanları örtülme olaylarını kullanarak, Plüton’un atmosferindeki değişimleri 1988’den beri gözlemliyor” diyor. “New Horizons uzay görevinde, 2015 yılında yaptığı yakın uçuşla birlikte harika bir yoğunluk profili elde edildi. Bu profil, Plüton’un toplam atmosferinin her on yılda bir iki katına çıktığını söyleyen kuram ile tutarlılık gösteriyor. Fakat 2018’de yaptığımız gözlemler, bu gidişatın 2015’ten sonra devam etmediğini gösteriyor.”
Gölge güzergâhının ortasına yakın konuşlandırılan birkaç teleskopta, “merkezi parlama” adı verilen bir olgu gözlenmiş. Bu olgu, Plüton’un atmosferinin ışığı gölgenin tam merkezindeki bir bölgeye kırmasıyla meydana geliyor. Atmosferi olan bir cismin civarındaki bir örtülme ölçüldüğünde, ışık atmosferden geçerken sönükleniyor ve sonra kademeli olarak geri dönüyor. Bu durum, U biçimli ışık eğrisinin her iki ucunda da hafif bir eğim meydana getiriyor. Plüton’un atmosferinin 2018 yılında yarattığı kırılma, gölgenin merkezi yakınında merkezi bir ışıma meydana getirmiş ve bunu W şekilli bir eğriye dönüştürmüş.
“2018 yılında görülen merkezi ışıma, şimdiye kadar Plüton’daki bir örtülme olayında görülen en güçlü ışımaydı” diyor Young. “Merkezi ışıma, Plüton’un Dünya üzerindeki gölge güzergâhına yönelik çok hassas bilgiler sağlıyor.”
Dünya’nın atmosferinde olduğu gibi, Plüton’un atmosferi de baskın şekilde nitrojenden oluşuyor. Fakat Plüton’un atmosferi, Dünya’dan farklı olarak yüzey buzlarının buhar basıncıyla destekleniyor; yani yüzey buzlarının sıcaklığında meydana gelen ufak değişimler, atmosferinin toplam yoğunluğunda büyük değişimlerle sonuçlanıyor. Plüton’un Güneş etrafında bir tam dönüş yapması 248 Dünya yılı sürüyor. Güneş’e en yakın noktaya olan uzaklığı ise yaklaşık 30 astronomik birim uzaklıktan 50 astronomik birim uzaklığa kadar değişiyor (1 astronomik birim, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı kadar).
Kaynak: Southwest Araştırma Enstitüsü. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
