Asya yakasındaki Lapseki ile Avrupa yakasındaki Sütlüce arasında her gün gidip gelenler, normal bir günde varış noktalarına ulaşmak için feribota binip en az bir buçuk saat boyunca Çanakkale Boğazı’ndan geçiyor. Feribotların çok dolu olduğu bazı günlerde ise bu yolculuk beş saate kadar çıkabiliyor.
Yeni köprünün bu ay açılmasıyla birlikte yolcular, boğazı artık tam altı dakikada geçebilecek. 1. Dünya Savaşı sırasında boğazda yaşanan 1915 Çanakkale Muharebeleri’ne atfen 1915 Çanakkale Boğazı adı verilen yapı, kuleler arasındaki uzaklık ölçüldüğünde dünyanın en uzun asma köprüsü unvanını elinde bulunduruyor.
1915 Çanakkale Köprüsü, hem simgesel yönden hem de mühendislik yönünden epey bir önem taşıyor. İşte, rakamlarla köprünün anlam ve önemi…
Uzunluğu 4068 metre
Bir asma köprünün uzunluğu söz konusu olduğunda, hesaba katılması gereken iki temel sayı bulunuyor. Bunlar ise köprünün toplam uzunluğu ve en uzun genişlik mesafesi. Bu bağlamda 1915 Çanakkale Köprüsü’nün toplam uzunluğu 4608 metre (15 bin fit). Köprünün yapımına başlanmadan önce dünyanın en uzun aralığa ve toplam uzunluğa sahip asma köprüsü, Japonya’daki Akaşi Kaikyo Köprüsü’ydü. 3962 metrenin (13 bin fit) hemen altında bulunan toplam uzunluğu ve 1990 metrelik (6532 fit) en uzun aralık mesafesiyle bu köprü, Honşu ve Avaji adalarını birbirine bağlıyor.
1915 Çanakkale köprüsü toplam uzunlukta Akaşi Kaikyo köprüsünü geçmesinin yanında, kuleler arasındaki 2023 metrelik mesafeyle de en uzun orta açıklık bağlamında Japonya’daki köprüyü geride bırakıyor. Bu uzunluk, 1. Dünya Savaşı’nda imparatorlukların dağılmasından sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını temsil ediyor.
Tufts Üniversitesinde çalışan ve köprülerin yapısal mühendisliklerini araştıran Prof. Brian Brenner, bu büyük mesafeleri geçerken seçilecek köprü tasarımı söz konusu olduğunda hem Türkiye’nin hem de Japonya’nın asma köprü tercih etmesinin şaşırtıcı olmadığını belirtiyor.
“Asma köprüler, en uzun aralıkları sunan yapı tipidir” diyor Brenner gönderdiği e-postada. “Bir asma köprü, işlek deniz trafiğinin bulunduğu su kütlelerinin üstüne trafiği fazla etkilemeden yapılabilir ki bu da bir avantajdır.”
Brenner, su yolları üzerinde inşaat yapılırken asma köprünün sunduğu bir diğer avantajın ise kaya gibi sert maddelere veya su yolunun derin tabanına fazla direk yerleştirilmemesi olduğunu söylüyor.
Ayrıca bu köprülerin bir simge haline geldiğini ekliyor. Sonuç olarak, San Francisco Körfezi’nin üzerinde duran Golden Gate Köprüsü olmadan San Francisco’yu hayal edebilir misiniz?
318 metre yüksekliğinde
1915 Çanakkale Köprüsü’nün kule yükseklikleri, köprünün diğer simgesel unsurlarıyla da uyumlu seçilmiş. 318 metre veya 1043 fit seviyesindeki bu yükseklik, köprünün açıldığı gün (18 Mart) olmasının yanında Türkiye’nin 1. Dünya Savaşı’nda Gelibolu’da verdiği kayıpları andığı günü de temsil ediyor.
Fakat Brenner, kulenin yüksekliğinin mühendislik yönünden de önem taşıdığını söylüyor.
“Aralık uzadıkça, köprünün kuvvet ve boyutları artıyor” diyor Brenner. “Dolayısıyla kulelerin kabloları desteklemesi için daha uzun olması gerekiyor.”
2,5 milyar avro
Büyük yükseklik ve uzunluk, beraberinde büyük maliyet de getiriyor; en azından 1915 Çanakkale Köprüsü için. İlk olarak 2017 yılında teklif edilen köprünün inşası 2,5 milyar avro veya yaklaşık 2,7 milyar dolara mal olmuş ve hem Türk hem de Koreli şirketler tarafından yürütülmüş. Türkiye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’a göre köprüden geçiş ücreti 200 Türk Lirası veya 14 doların biraz altında olacak.
Köprünün inşası ucuz olmasa da, Erdoğan boğazdan daha verimli geçilmesiyle birlikte yakıt tüketiminden tasarruf edileceği düşünüldüğünde yatırımın büyük bir getiri sağlamasını bekliyor. Erdoğan’a göre yılda 415 milyon avro veya 458 milyon dolar kadar fazla miktarda tasarruf yapılacak.
2023 metrenin ötesi
1915 Çanakkale Köprüsü, en uzun asma köprü unvanıyla dünya rekorunu elinde bulunduruyor olabilir fakat Brenner, durumun sonsuza kadar böyle olmayabileceğini söylüyor. İtalya anakarasıyla Sicilya adasını birbirine bağlamak üzere 2009 yılında teklif edilen Messina Boğazı Köprüsü, 1915 Çanakkale Köprüsü’nden neredeyse iki kat uzun olacak. Fakat İtalya’da yapılması planlanan bu köprü projesi, o zamandan beri pek çok çıkmazla karşı karşıya kaldı ve şimdilik öngörülen bir tamamlanma tarihi bulunmuyor.
Sıradaki tacı kim giyerse giysin Brenner, gelecekte daha da uzun yapılmaya çalışılacak asma köprülerin rüzgar gibi tehlike unsurlarına karşı sergiledikleri hassasiyeti sınırlamak için yeni bir tasarımın gerekebileceği görüşünde.
“Mühendisler 1915 Çanakkale Köprüsü, Golden Gate Köprüsü ve diğer asma köprülerde tasarlananlar gibi geleneksel bir asma köprünün aralık uzunluğu sınırına yaklaşıyor olabilir” diyor. Fakat birçok mühendisin de değiştirilen şekillere ve yapısal düzenlemelere baktığını belirtiyor.
Brenner, masadaki alternatiflerden birinin de asma köprü ile gergi askılı köprüyü birleştirmeyi hedefleyen “melez” bir tasarım olduğunu söylüyor. Asma bir köprüden daha sağlam olacak böyle bir çözüm, gelecekte çok daha uzun köprüler yapmanın cevabı olabilir.
Yazar: Sarah Wells/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
