2021’in Şubat ayından bu yana Mars’ın yüzeyini inceleyen NASA’nın Perseverance uzay aracı, Kızıl Gezegen’in akustik ortamını ilk defa kayıt altına aldı. Paul Sabatier Üniversitesinde çalışan bir bilim insanının öncülük ettiği ve aralarında Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) ile Fransa Havacılık ve Uzay Enstitüsünde (ISAE-SUPAERO) çalışan araştırmacıların da yer aldığı uluslararası bir araştırma takımı, araçtaki SuperCam cihazı kullanılarak elde edilen sesler üzerinde analiz yürütmüş. Bulgular beş gün önce Nature bülteninde yayımlandı.
Gezegenler arası araştırma araçları, 50 yıl boyunca Mars’ın yüzeyine ait binlerce çarpıcı fotoğraf göndermesine rağmen bir tane bile ses göndermemişti. NASA’nın Perseverance uzay görevi, Mars’ın seslerini ilk defa kaydederek kulakları sağır eden bu sessizliğe bir son verdi. Perseverance’a SuperCam cihazını yerleştiren Fransız ve Amerikan bilim takımı, Mars’ın ses manzarası üzerinde yapılacak çalışmalar sayesinde gezegen hakkında daha fazla şey öğreneceğimizden emin. Zorlu bir süreç olan bu bilim görevi, araştırmacıları Mars’ın keşfine özel bir mikrofon tasarlamaya yöneltmiş.
Perseverance, Kızıl Gezegen’deki ilk sesleri varış yaptığı tarihten bir gün sonra, 19 Şubat 2021’de kaydetmiş. 20 Hz ile 20 kHz arasında olan bu sesler, insanların duyabildiği ses tayfında yer alıyor. Kaydedilen sesler, her şeyden önce Mars’ın sessiz bir yer olduğunu gösteriyor. Hatta o kadar sessiz ki, bilim insanları birkaç kez mikrofonun çalışmadığını düşünmüş. Rüzgarın haricinde doğal ses kaynaklarının nadir olduğu aşikar.
Bilim insanları ayrıca keşif aracının çıkardığı seslere de odaklanmış. Söz konusu sesler arasında SuperCam lazerinin kayalara çarpmasıyla oluşan şok dalgaları ve Ingenuity helikopterinin yaptığı uçuşlar da bulunuyor. Araştırmacılar Dünya’daki davranışları çok iyi bilinen seslerin Mars’ta nasıl yayıldığını inceleyerek, Mars atmosferinin ses özelliklerini de hassas şekilde belirlemeyi başarmışlar.
Bilim insanları, Mars’taki ses hızının Dünya’dakinden düşük olduğunu gösteriyor: Gezegenimizde saniyede 340 metre kateden ses, Mars’ta 240 metre katediyor. Fakat en şaşırtıcı olanı, Mars’ta aslında iki ses hızının bulunması. Bu hızlardan biri yüksek tizli seslerde, diğeri de düşük frekanslarda görülmüş. Ses yutulumu, özellikle yüksek frekanslarda olmak üzere Mars’ta daha fazla. Yüksek frekanslar, düşük frekansların aksine kısa mesafelerde bile çok hızlı yutuluyor. Tüm bu etmenler, Mars’a giden ve birbirlerinden sadece beş metre uzakta duran iki kişinin sohbet etmesini zorlaştırırdı. Bu özellikler, Mars atmosferinin bileşiminden (Dünya’daki %0,04’lük CO₂’ye kıyasla %96 CO₂ içeriyor) ve çok düşük yüzey atmosfer basıncından (Dünya’dakinden 170 kat daha düşük) kaynaklanıyor.
Görevdeki birinci yılın ardından, akustik ortama ait toplamda beş saatlik kayıt elde edilmiş. Sesler üzerinde yapılan derinlemesine analizler, Mars atmosferindeki türbülansla oluşan sesi de fark edilebilir hale getirmiş. Türbülans üzerinde daha önce bilinenlerden 1000 kat daha küçük ölçeklerde yürütülen çalışmanın, atmosfer ve Mars’ın yüzeyi arasındaki etkileşime dönük bilgileri zenginleştirmesi bekleniyor. Gelecekte mikrofonlar ile donatılan diğer robotların kullanılması, gezegenlerin atmosferlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.
Kaynak: CNRS. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
