Dünya Kadınlar Günü kutlu olsun.
Bugün Dünya Kadınlar Günü ve bilim dünyasında şu an ve on yıllar önce kadınlar tarafından gerçekleştirilen pek çok harika şey hakkında konuşmak için bir bahaneye ihtiyacımız olmasa da, siz çocuklara, belki de birkaç adet yeni yüzü sunmadan, böyle bir fırsatı elbette kaçırmayacağız.
Elizabeth Blackburn ile Henrietta Lacks gibi sıradışı kadınların, bilimin gelişimine yaptığı katkılar iyi bilinse de, belki de karşılaşmamış olabileceğiniz sayısız diğer kadın bilim insanları bulunuyor ve bize çok ilham vermiş olan birkaç tanesini burada size göstereceğiz.
Bilimdeki kadınlar neden vurgulanıyor? Basitçe söylersek, bilim alanında (özellikle Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik alanlarında) çalışan kadınlar, kendi cinsiyetleri yüzünden onlara özgü zorluklarla karşı karşıya kalıyorlar.
#ILookLikeAnEngineer ve “Kadınmışlar gibi erkek bilim insanları hakkında yazmak” ile dikkat çekilen bu durumlar, ister sistematik cinsiyetçilik olsun, ister soyutlanma hisleri olsun (ABD’de kadınlar, mühendislik işgücünün sadece yüzde 12’sini ve bilişim işgücünün yüzde 26’sını oluşturuyor), bilimdeki çoğu kadın, alandaki araştırmalarının veya liderlik hedeflerinin peşinden gitmek için cehennemin içinden geçmek zorunda.
Bu yüzden, bu inanılmaz şekilde güçlü, zeki, yaratıcı ve kararlı kadınları alkışlarla sahneye davet ediyoruz (aşağıda belirli bir düzen olmadan sıralanmıştır). Onlar daha iyisini yapmamız için bize ilham verdiler, umuyoruz ki size de aynısını yaparlar.
1. Carolyn Porco, gezegen bilimci
Porco, bu yılın sonundaki ikinci görevinde Satürn’ün yörüngesine girmesi belirlenen Cassini görevinde, görüntüleme bilimi takımının önderidir. Porco, ilk Cassini görevi sırasında Satürn’ün yedi uydusunu ve gezegenin kendisinde birkaç yeni halkayı keşfetmiş olan takımın üyesiydi ve kendisi bu sefer, uzay aracının Satürn’ün kutuplarının, üst atmosferinin ve iç halkasının fotoğraflarını yakalamasını güvenceye almaktan sorumlu olacak. Yaptığı TED konuşmaları kaçırılmayacak türden.
2. Lynn Margulis, evrim kuramcısı (1938 – 2011)
Eğer birisi iş yaşamında ciddi ıvır zıvırlarla uğraşmak zorunda kalmışsa, o da Amerikalı evrim kuramcısı olan Lynn Margulis’tir. Onun evrimsel biyoloji alanında çığır açan çalışması, biyolojik evrimdeki simbiyoz sürecini anlamamızda dönüşüm meydana getirmiştir. Margulis, yaptığı devrimsel araştırma için övgü almadan, yoğun eleştiriyle mücedele etmişti. Yaptığı bir bağış talebi, “Senin araştırman zırvalık, bir daha başvurmakla uğraşma,” cevabıyla reddedilmişti.
Fakat başarı, en iyi hesaplaşmadır ve İngiltere’li evrimsel biyolog Richard Dawkins, onun yaptığı çalışmalar hakkında şunları söylemiştir: “Lynn Margulis’in endosimbiyoz kuramını terk etmemesindeki katışıksız yürekliliği ile dayanma gücüne ve bunu yerleşik inanca karşı olmak üzerinden bir inanç bağlılığına taşımasına çok hayran kaldım. Bu, 20nci yüzyıl evrimsel biyolojisinin en büyük kazanımlarından birisidir ve ben bunun için onu çok takdir ediyorum.”
3. Sameera Moussa, nükleer fizikçi (1917 – 1952)
Moussa, Mısır’daki Kahire Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra, atomsal radyasyonda bir doktorluk payesi elde eden ilk kadın oldu ve bir yardımcı profesör olan ilk kişi oldu.
Moussa, nükleer tehlikelere ve karşı koruma sağlamak ve nükleer işlemi daha ulaşılabilir yapmak için bir heyet kurmak amacıyla dünya çapından bilim insanlarını bir araya getiren uluslararası Atomsal Enerji Barış Toplantısı’nı kurdu. “Nükleer işlemi, Aspirin kadar müsait ve ucuz hale getireceğim,” demesiyle bilinir fakat çalışmasını tamamlayamadan önce ölmüştür.
4. Marie Maynard Daly, biyokimyacı (1921 – 2003)
Daly, ABD’de kimya alanında bir doktor ünvanı elde eden ilk Afrikalı Amerikan kadındı ve 1947 yılında Kolombiya Üniversitesi’nden ödül aldı. Hücre çekirdeğindeki öğelerin bileşimi ve metabolizması hakkında şu an bildiğimiz şeylere pek çok katkı yaptı ve iş yaşamının son zamanlarında, tıp okullarındaki ve lisansüstü bilim programlarındaki azınlıkların sayısını artırmak için programlar geliştirdi.
5. Peggy Whitson, NASA astronotu
Peggy, kendisini NASA’da en deneyimli kadın astronot haline getiren, Uluslararası Uzay İstasyonu içinde iki adet uzun dönemli kalış gerçekleştirdi. 2007 yılında UUİ’deki ilk kadın komutan oldu ve Sefer 16 esnasında, uzay yürüyüşlerinde kadın rekorunu kırdı.
6. Avanna Howard, robot bilimci
Howard, dünyadaki en genç yenilikçilerden biri olarak ünlenmiş olan Amerikalı bir robot bilimcidir. Bilime yapmış olduğu en unutulmaz katkılardan birisi de, Güney Kutbu buzul tabakalarındaki küresel ısınma etkileri üzerinde çalışan robotlar tasarlamasıdır. Howard, NASA’nın Jet İtiş Laboratuvarı’nda staj yapmıştır ve şu an Georgia Teknoloji Enstitüsü’nde bir robotik profesörü olmadan önce orada birkaç yıl çalışmıştır.
7. Mary Kenneth Keller, bilgisayar bilimi (1913 – 1985)
Katolik bir rahibe olan Keller, bilgisayar biliminde bir öncü haline gelerek 1965 yılında bu alanda bir doktora kazanan ilk iki kişiden biri olmuştur. Bundan önce Darthouth Üniversitesi, bilgisayar bilimi merkezinde kendisinin çalışmasına izin vererek ‘sadece erkekler’ kuralını bozmuştur ve Keller orada BASIC bilgisayar dilinin gelişmesine yardımcı olmuştur.
8. Mae Carol Jemison, NASA astronotu
Amerikalı bir fizikçi ve NASA astronotu olan Jemison, 1992 yılında Endeavour Uzay Mekiği ile yörüngede gezerek, uzayda seyahat eden ilk Afrikalı Amerikan kadın olmuştur. Bundan önce, Barış Gücü’nde bir sağlık memuru olarak hizmet vermiştir ve şimdi iki teknoloji şirketinin başkanı ve kurucusudur.
Bir keresinde şöyle demiştir: “Bazen insanlar size belirli bir yönde davranmanızı ve öyle olmanızı söylerler. Bazen insanlar sizi sınırlamak isterler çünkü kendi hayal güçleri sınırlıdır.”
9. Ida Noddack, kimyacı ve fizikçi (1896 – 1978)
Noddack, Nobel Kimya Ödülü’ne üç kez aday olmuş fakat hiç kazanmamış Alman bir kimyacı ve fizikçidir. O ve kocası, 74ncü element renyumu keşfetmiştir ve 1934 yılında, nükleer bölünme fikrinden bahseden ilk kişi olmuştur.
10. Arfa Karim (1995 – 2012)
Karim kariyerinde çok uzağa gitmedi, bir sara nöbeti, ölümcül kalp krizine yol açtıktan sonra 16 yaşında öldü. Fakat, Muhteşem Kadınları Kutlamak adlı sitenin açıkladığı üzere, bu Pakistanlı öğrencinin az miktardaki yılda yaptığı şey, çoğumuzu utandıracaktır:
“[D]okuz yaşında, dünyadaki en genç Microsoft Sertifikalı Uzman oldu. Sahip olduğu diğer ödüller arasında, bilim ve teknoloji alanında Fatimah Jinnah Altın Madalyası ve normalde bütün iş hayatları boyunca mükemmellik göstermiş insanlara ayrılmış olan ve Pakistan Cumhurbaşkanı tarafından verilen Onur ve Başarı Ödülü vardır.”
Daha fazla inanılmaz kadın için, Celebrating Amazing Women sitesinin geri kalanına bakın ve bu çok özel günde ilham almaya hazır olun.
ScienceAlert
Bilim kadınlarının bilime yaptıkları katkılar nedeniyle takdiri hak ediyorlar. Özellikle Mendel gibi bir rahibenin yaptığı katkılar, içinde bulunduğu ortam düşünülürse daha da zor. Elbette Afra Karim gibi daha küçük yaşlarda bilim alanında yeteneğini kanıtlamış birinin genç yaşta yitip gitmesi, insanlık ve bilim adına büyük kayıp.