Dünya’da doğal olarak bulunan hiçbir şeye benzemeyen ufak demir nanoparçacıkları, Ay’ın neredeyse tamamında görülüyor. Bilim insanları ise sebebini anlamaya çalışıyor. Kuzey Arizona Üniversitesi’nde doktora adayı olan Christian J. Tai Udovicic’in öncülüğünde ve kendisi de üniversitenin Gökbilim ve Gezegen Bilimi Bölümü’nde çalışan yardımcı profesör Christopher Edwards’ın iş birliğiyle yürütülen yeni çalışma, şaşırtıcı derecede faal olan Ay yüzeyinin anlaşılmasına yardımcı olacak önemli ipuçlarını ortaya çıkarıyor. Geçenlerde Geophysical Research Letters bülteninde yayımlanan bir makalede bilim insanları, Ay’daki demir nanoparçacıklar bakımından güneş radyasyonunun önemli bir kaynak olabileceğini keşfetmişler.
Asteroit çarpışmaları ve güneş radyasyonu, Ay’ı benzersiz şekillerde etkiliyor. Bunun sebebi ise Ay’ın, Dünya’da bize koruma sağlayan koruyucu manyetik alan ve atmosferden yoksun olması. Hem asteroitler hem de güneş radyasyonu, Ay’daki kayaların ve toprağın parçalanmasına sebep olup Ay’ın etrafında dönen uydulardaki cihazlar yardımıyla tespit edilebilen (bazısı ufak, bazısı büyük) demir nanoparçacıklar meydana getiriyor. NASA ve Japonya Havacılık Keşif Ajansı’na (JAXA) ait uzay araçlarıyla toplanan verilerin kullanıldığı çalışmada, Ay’daki demir nanoparçacıkların ne kadar hızlı oluştuğu anlaşılmaya çalışılmış.
“Uzun bir süredir Güneş rüzgarının, Ay yüzeyinin evriminde ufak bir etki oluşturduğunu düşünüyorduk” diyor Tai Udovicic. “Fakat aslında, demir nanoparçacıkların oluşumundaki en önemli süreç bu olabilir. Demir fazla miktarda ışığı çektiğinden, bu parçacıkların çok ufak miktarları bile çok uzaklardan tespit edilebiliyor. Bu durum ise onları, Ay’daki değişime ilişkin büyük bir gösterge haline getiriyor.”
Araştırmacılar şaşırtıcı bir şey keşfetmiş ve küçük boyutlu demir parçacıkların, Ay’a yapılan Apollo uzay görevleriyle getirilen numunelerdeki radyasyon hasarına benzer bir hızda oluştuğunu tespit etmişler. Bu durum, söz konusu parçacıkların oluşumunda Güneş’in kuvvetli bir etki meydana getirdiğini akla getiriyor.
“Apollo örnek verisini ve bizim uydu verisini ilk defa yan yana gördüğümde şok olmuştum” diyor Tai Udovicic. “Bu çalışma, güneş radyasyonunun Ay’daki etkin değişim üzerinde zannedilenden çok daha büyük bir etki yarattığını; yüzeyini karartmakla kalmayıp, gelecekteki görevlerde kullanılabilecek ufak miktarlarda su da oluşturabildiğini gösteriyor.”
Kaynak: Kuzey Arizona Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
