Konuşmanın insana özgü olduğunu düşünmeyi severiz. Konuşma, bizim türümüzü evrimsel olarak bizden geride olduğunu düşündüğümüz türlerden ayırır ve bizi tanımlar. Problem şu ki: Konuşma ile kendini ortaya koyan dil geride fosil bırakmadığından insan konuşmasının ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını bilmek zor.
Ama yazarların PLOS One Dergisi’ndeki bu çalışmada ortaya koyduğu üzere, insan konuşması düşündüğümüz kadar eşsiz değil. Bilim insanları, insanın vokal anatomisinin fosillerini inceleyemedilerse de bunun yerine modern bir primatı incelediler. İnsanlar ve insan olmayan primatların arasındaki anatomik benzerlikler genellikle evrime ışık tutar.
Bu araştırmacılar özellikle maymunların bir tipine odaklandılar: Babunlar. Babunların, insanların kullandığı ünlü harflerden beşini insanlar gibi yaptığı ortaya çıktı. Bilim insanları 70 – 100 bin sene önce insansıların yetersiz anatomileri nedeniyle sesli harfleri söylemelerinin engellendiği konusunda bir teori geliştirdiler. Babun gibi insan olmayan primatların yüksek gırtlakları varken, ünlü harf oluşturabilmek için gırtlağın düşük pozisyonda olması gerekmektedir.
İsterseniz sizler de kendi kendinize dinleyebilirsiniz. Yazarlar her bir ses için örnekleri, erişime açık olan makalelerine eklediler.
Ama öyle görünüyor ki gırtlağın bu durumla pek bir alakası yok. Bazı düşük gırtlak yapılı hayvanlar ünlü harf gibi sesleri çıkaramazlar. İnsan bebeklerinin de yüksek gırtlak yapıları olmasına rağmen yine de erişkinlerin çıkardığı ünlü harfleri de seslendirebilirler. Ünlü harf seslendirebilme yeteneği dili ve dudakları kontrol eden kas anatomisiyle daha çok ilgili görünüyor.
Bu araştırmacı ekibi, babunları ayırıp inceleyerek(merak etmeyin – hepsi doğal yollarla öldüler), babunların vokal anatomisinin insanlarınkine oldukça benzediğini buldular. Babunların ses telleri yetişkin insanlarınki ile hemen hemen aynı boyutta ve ses yolları ise bir bebeğinki ile aynı uzunluktadır. Ayrıca babunların dilleri, bir insan diliyle aynı kaslara sahiptir; sadece onlarınki daha uzundur- ve hatta onlar da bizim gibi dillerini aynı şekilde yatay ve dikey eksenlerde hareket ettirebilirler.
Eğer günümüzde yaşayan babunlar ünlü harflerin seslerini yapabiliyorlarsa, konuşmanın anatomik temelleri sadece insansılara değil maymunlara kadar gidiyor ki bu da bizi 25 milyon sene daha önceye götürür. Bu durum, konuşmanın evrimi hakkındaki baskın olan görüşlere meydan okunmuş oluyor.
İnsan ve babunların ünlü harfleri seslendirmeleri arasındaki tek fark ise babunların bu seslendirmelerinin arasında fark olmaması. Bütün babunların ünlü harfleri söylemeleri bir araya getirildiğinde bu sesleri birbirinden ayırmak çok zor hale geliyor ve bu da bize ilk insanların arasındaki dilde aynı durumun olabileceğini düşündürüyor. Ünlü harflerin seslerinin ayrımının artması evrimin sonraki basamağı olmuş olabilir. Günümüzde yaşayan insanlar sesli harflerin arasındaki farkları belirgin olarak seslendirebilirken ilkel insanlar bunu yapamamış olabilirler.
İnsan fonetik alfabesi, babunlarınkinden çok daha farklı olsa da en azından ortak birkaç özelliğe sahibiz. Bizler de onlar da hem etçil hem otçuluz, seslerle anlaşıyoruz, erkekler dişilere göre (maalesef) daha baskın. Aramızda ortak olmayan tek bir şey mutluluk verici: O da kalçalarında bulunan şişkinlik.
Çeviren: Semih Yegen
