Zika’nın 2016 yılına damga vuran enfeksiyon olduğu konusunda pek fazla şüphemiz yok. Yılın başından bu yana halk sağlığı uzmanları iki farklı bulaş yolu konusunda uyardılar. Bunlardan ilki sivrisinek ısırığı -ki bu zaten en iyi bilineni. Yine de ısırıkla bulaşma Amerika’da temel yayılım yolu haline gelmedi.Cinsel yolla bulaşması ise Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) ve diğer sağlık otoritelerinin asıl odaklandıkları konu durumunda.
Cinsel yolla bulaşan Zika’nın bütün dikkatleri üstüne çekmiş olması farkındalığı arttırsa da bu durum diğer yaygın hastalıklar üzerindeki dikkatleri dağıttı. Mesela bakteri kaynaklı diğer hastalıklara verilen önem çok azaldı hatta çoğunlukla ortadan kalktı denilebilir. Bel soğukluğu, frengi, klamidya gibi gibi çok tanıdık hastalıklar sessiz sedasız yayılımlarına devam ediyorlar.
Yine de Dünya Sağlık Örgütü sayesinde bu durum değişebilir.Dünya Sağlık Örgütü bu üç hastalık hakkında yeni bir kılavuz seti yayımladı. Yayın, tam da Dünya Sağlık Örgütü’nün gelecek yıllarda görülecek cinsel yolla bulaşıcı hastalıkların azaltılmasına yönelik çabaların altını çizen belgeyi yayımlanmasından birkaç hafta sonra gerçekleşti.
Bu hareket kamuoyunda pek ilgi çekmiş gibi görünmese de özellikle bir durum bizi çok da iyi bir geleceğin beklemediğini gösteriyor. Antibiyotik direnci yükseliyor ve hatta bel soğukluğunda son basamak ilaçlara karşı bile direnç görüldü. Bunu başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, bazı bakteri türlerinin neden olduğu enfeksiyonlar artık tedavi edilemiyor.
Bu uyarı özellikle Amerikalılar için önemli. 2014’te, 350.000’den fazla kişi bel soğukluğu tanısı aldı. Bu ise bize 2010’a göre yüzde on artışı gösteriyor. Durumu daha büyük bir mesele haline getirense, enfeksiyonların görüldüğü grubu ergenler ve yirmili yaşlardaki bireylerin oluşturması. Yani cinsel sağlık konusunda daha az bilgiye sahip olan bireyler arasında hastalığın yayılımı daha fazla. Dünya Sağlık Örgütü’ nün karşısına çıkan bu engel nedeniyle hastalık konusunda farkındalık yaratmak ve öneriler sunmak da daha az başarılı hale geliyor.
Antibiyotik direnci konusuna gelince, izole edilen türlerin üçte birinden fazlasında birden daha fazla antibiyotiğe karşı direnç gözlemlendi. Tüm ilaçlara dirençli türler henüz Birleşik Devletler’de görülmediyse de tehlike ortada. Bu tarz bir bel soğukluğunun Amerika’da ne zaman görüleceğine dair bir veri olmasa da bir kez görüldüğü zaman bunun bir daha önünün alınamayacağı aşikâr.
Bel soğukluğu belki CYBH’ler içinde olabilecek en kötü senaryoyu bize sunuyor ama Dünya Sağlık Örgütü diğer iki bakteri türünü de kılavuzlarına dahil etti. Bunların biri en sık görülen cinsel yolla bulaşan enfeksiyon etkeni (klamidya) diğeri ise yıllar sonra yeniden hortlayan bir patojen (frengi). Bel soğukluğu gibi bu iki hastalık da bizi, artmış, bulaşıcı ve yine tedaviye karşı gelişen direnç tehdidi nedeniyle zorlayacak gibi görünüyor.
Klamidya çoğunlukla semptom göstermemesi nedeniyle takip edilmesi oldukça zor olan bir hastalık. Ama tedavi olmadan, bakteri vücutta yayılıyor ve özellikle kadınlarda şiddetli bir ağrıya neden oluyor. Ayrıca hamilelik sırasında geçirilirse fetüse de geçerek doğumsal anormalliklere ve zatürreye neden olabiliyor. Bu yüzden hastalığın yıllık taraması çok büyük önem taşıyor.
Amerika’da her yıl 1.4 milyondan fazla kişi klamidya tanısı alıyor. Yani 20 yıl önce görüldüğünden 2.5 kat daha fazla görülüyor. Bu yükseliş, antibiyotiklere duyduğumuz ihtiyacın arttığı ve maalesef, antibiyotiklere karşı direnç artışı anlamına geliyor. İnsanlarda tanımlanmış sadece birkaç dirençli vaka görülse de hayvanlarda görülme sıklığı artmakta. Bunun için soruna sebebiyet vermemek için kullandığımız tedavinin etkin olduğundan emin olmamız ve bunun için gerekli bütün önlemleri almamız gerekiyor.
Klamidyanın aksine, frengi iyi bilenen ve kendini kolayca belli eden bir hastalık. Şişliklerin ve yaraların gelişmesi mutlaka incelenmesi gereken ve hastalığın kendini ele veren yönü.Fakat, asıl sorun bakteri bütün vücuda yayıldığında ortaya çıkıyor. Bütün vücut döküntülerle kaplanıyor hatta göz zarar görebilir ve beyin bile etkilenip kalıcı hafıza kaybı gelişebiliyor.
Bundan yıllar önce Amerika için tam bir işkence haline gelen frengi 1990’ ların başında her yıl 100.000’den fazla insanı etkileyen çok büyük bir sorundu. 21. yüzyılın başlamasıyla birlikte bu hastalık 2/3 oranında düşüş gösterdi. Ama şimdilerde bakterinin görülme sıklığı tekrar yükselişte ve yıllık olarak 63.000 kişiyi etkilemekte. Görülen bu yükseliş, hem enfeksiyon riskinin artışı hem de direncin gelişmesi açısından bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.
Şu an frengi için etkin bir antibiyotik tedavisi bulunuyor ama bu ilaç için Amerika’da bir kıtlık durumu söz konusu. Bu yüzden bilim insanları alternatif seçenekler bulmak zorundalar. İyi haberse direncin sadece makrolid denilen antibiyotik grubuna karşı gelişmiş olması. Ama yine de hastalığa karşı daha şiddetli bir direnç gelişme riski hala olduğu için, düzgün bir tedavi seçeneğinin bulunması şart.
Hiç şüphe yok ki CYBH’lerin Amerika’daki durumu hiç de iç açıcı değil. Yine de pek çok bulaşıcı hastalıkta olduğu gibi bu üç hastalık da önlenebilir. Her biri için yapılacak tek şey korunarak cinsel ilişki yaşamak. Elimizdeki bilgilere göre, en büyük risk 25 yaşının altındaki kişiler için söz konusu ve bu kişiler mutlaka korunmalı. Bu yüzden belki de antibiyotik direnciyle uğraşmaktan daha da zor olan şey bu gençleri elimizdeki CYHB’ler hakkındaki bilgileri ulaştırmanın yollarını bulmak.
*CYBH : Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
Çeviren: Semih Yegen
