Av Köpekleri (Canes Venatici) Takımyıldızı’nda yer alan NGC 4631, diğer adıyla Balina Galaksisi, Dünya’dan 25 milyon ışık yılı uzaklıkta, Samanyolu Galaksisi’nden biraz ufak, sarmal (spiral) bir sistem.
Astronomlar, Karl G.Jansky VLA teleskobunu kullanarak bu galaksinin halesinden ip şeklinde uzanarak yayılan manyetik alanları görüntülemeyi başardılar. Bu görüntü, galaksilerin manyetik alanlarının nasıl oluştuğuna dair teorik modelleri de doğruluyor.
Görüntü, Almanya’nın Max Planck Enstitüsüne ait Bonn Radyo Astronomi bölümü ve ABD’nin Ulusal Bilim Kurumu (NSF) tarafından fonlanan Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevinden bilim insanlarının oluşturduğu bir ekip tarafından elde edildi.
NSF astronomi bilimleri bölümü proje lideri Matthew Benacquista’ya göre, “Güneş gibi yıldızların ve Dünya gibi gezegenlerin nasıl oluştuklarını anlayabilmek için önce Samanyolu gibi galaksilerin nasıl oluşup büyüdüklerini öğrenmemiz gerekiyor. Bu proje, galaksilerin manyetik alanlarını ölçmek ve bunların galaksi disklerinden yayılan yıldızlararası gazları nasıl etkilediğini izleyerek galaksi oluşumuna katkılarını öğrenmeyi amaçlıyor”.
Yukarıdaki görüntüde, NGC 4631 spiral galaksisine ait yıldız diskleri pembe olarak renklendirilmiş. Manyetik alan çizgileri ise mavi ve yeşil renklerde diskin ötesine, galaksinin halesine uzanıyor. Yeşil çizgiler manyetik alanın bize doğru uzanan kısımları, mavi çizgiler ise galaksinin arka ucuna doğru uzuyor. Yönü değişen manyetik alan ilk kez galaksi halesinde görüntüleniyor.
Ontario Queen’s Üniversitesinden Judith Irwin tarafından yönetilen bir araştırma grubuna göre ise bu görüntü “galaksi ve spirali içindeki dinamo hareketi nedeniyle, galaksi diskine dik ve dışarı doğru uzanan dev manyetik ipler şeklinde ortaya çıkan geniş ölçekli, bağdaşık manyetik alanlara işaret ediyor”. Queen’s Üniversitesinden Richard Henriksen, “Burada biraz el yordamıyla, kendi bildiklerimizi yorumlayarak hareket ediyoruz. Galaksiye her farklı bakışımızda, doğası hakkında farklı sonuçlara ulaşıyoruz. Ancak bu kez nadir gözlemlerden biri gerçekleşti ve dinamo adını verdiğimiz manyetik alan üreteçlerine ait klasik bir teorinin doğruluğu ispatlanmış oldu. Bizim dinamo modelimiz de, galaksi diskinin normal spiral kollarının devamı olan hale içindeki sarmal manyetik alanlar üretmekte” diyor.
Bilim insanları, galaksinin manyetik yapısını tam olarak ortaya çıkarmak için çalışmalarını sürdürüyorlar.
NGC 4631 görüntüsü, VLA teleskobunun özel bir düzende dizilmiş dev çanak antenleri tarafından yakalanan verilerin birleştirilmesi ile ortaya çıktı. Galaksinin yaydığı doğal radyo dalgaları incelenerek manyetik alanlar ve yönleri belirlendi.
Araştırmacılar, manyetik alan çizgilerinin yönünü belirlemede kullanılan tekniğin artık diğer galaksilerde de kullanılabileceğini; böylece bağdaşık manyetik alanların galaksi halelerinde görülen sıradan bir durum olup olmadığını ve şekillerini belirleyebileceklerini söylüyorlar.
Bu görüntünün oluşturulması sayesinde ayrıca galaksilerin manyetik alanlara nasıl sahip oldukları, ya da bu alanların her zaman dinamo etkisiyle mi oluştuğu gibi sorulara da cevap aranabilecek.
Balina Galaksisi olarak da anılan NGC 4631, ilk kez 1787 yılında İngiliz astronom Sir William Herschel tarafından keşfedilmişti. Üstteki görüntüde galaksinin üzerinde gördüğünüz daha küçük ve eliptik küme ise, aynı astronom tarafından, aynı yıl keşfedilen NGC 4627 cüce gökadasına ait.
