Belki de insanların dörtte biri kadar fazla bir kısmı parlak ışığa bakınca hapşırıyordur. Bilim insanları, bu durumu 1954 yılından beri “fotik hapşırma refleksi” olarak adlandırıyor. Fakat bu refleks bin yıl öncesine dek uzanıyor. Aristoteles Güneş’ten gelen ısının burun sıvısını kurutarak burnun sızlamasına sebep olduğunu öne sürmüş. Çağdaş bilim ise daha muhtemel açıklamalar sunuyor.
Öncelikle bu etki bebeklerde de gözlenmiş. Dolayısıyla öğrenilen bir tepki olmayabilir ancak genetik olma ihtimali var. İsveç’te yapılan bir araştırmada ailedeki ebeveynlerden birinde böyle bir durum varsa, çocukların yarısından fazlasında da olduğu keşfedilmiş. Başka bir araştırma takımı, insan genomunda bu özelliğin yer alıyor olabileceği iki konum bile tespit etmiş fakat kanıtlayamamış.
Mekanik bir seviyeden bakılacak olduğunda ise durum, beyindeki sinyallerin karışmasından kaynaklanıyor olabilir. Bilim insanları kapalı mekandan gün ışığına çıktığınız zamanlarda olduğu gibi optik sinirlerin yoğun şekilde uyarıldığı durumlarda, sinyallerin yakında bulunan üçlü sinire de sızıyor olabileceğini tahmin ediyor. Burundaki tahrişe tepki veren bu sinir, dolayısıyla hapşırmayı tetikliyor.
Belki de sebep beynin başka bir yerindedir. Zürih Üniversitesinde çalışan araştırmacılar, başka bir kuramı test etmek üzere fotik hapşırma refleksi bulunan ve bulunmayan 10’ar denek üzerinde araştırma yürütmüş. Deneklere parlak ışıklar gösterdikleri sırada, elektroensefalogram (EEG) da kullanarak deneklerin beyin dalgalarını ölçmüşler. Fotik hapşırma refleksi sergileyen kişilerin görsel kortekslerinde daha fazla hareketlenme olduğu görülmüş. Işığa karşı olan bu fazladan hassasiyet, söz konusu refleksif süreci beyinsapının ötesine taşıyor olabilir.
Popular Science Türkiye arşivinden.
