Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Geniş Teleskop’unu (VLT) kullanan gökbilimciler, bir ötegezegenin atmosferinde şimdiye kadar tespit edilen en ağır elementi; baryumu keşfetmişler. Güneş Sistemi’mizin dışındaki yıldızların etrafında dönen ultra sıcak gaz devleri WASP-76 b ve WASP-121 b’nin atmosferlerindeki yüksek irtifada baryum keşfeden bilim insanları şaşkınlığa uğramış. Bu beklenmedik keşif, söz konusu egzotik atmosferlerin neye benzeyebileceğine yönelik soru işaretleri doğuruyor.
Dün Astronomy & Astrophysics bülteninde yayımlanan çalışmaya öncülük eden ve Porto Üniversitesi ile Portekiz’deki Astrofizik & Uzay Bilimleri Enstitüsünnde doktora öğrencisi olan Tomas Azevedo Silva şöyle aktarıyor: “İşin en kafa karıştırıcı ve mantığa aykırı kısmı, bu gezegenlerin atmosferlerinin üst katmanlarında neden böylesine ağır bir elementin bulunduğu.”
WASP-76 b ve WASP-121 b sıradan ötegezegenler değil. Her ikisi de ultra sıcak Jüpiter şeklinde biliniyor çünkü boyutları Jüpiter’e benzerken, olağanüstü derecede yüksek yüzey sıcaklıkları 1000°C’nin üzerine çıkıyor. Bunun sebebi ise ana yıldızlarına yakın mesafede olmaları. Bu durum, yıldızların etrafındaki bir yörüngenin sadece bir ila iki gün sürmesi anlamına da geliyor. Dolayısıyla gezegenler epey olağanüstü özellikler taşıyor. Örneğin gökbilimciler, WASP-76 b’de demir yağmurları olduğundan şüpheleniyorlar.
Fakat hal böyleyken bile araştırmacılar, WASP-76 b ve WASP-121 b’nin üst atmosferlerinde demirden 2,5 kat ağır olan baryum elementini buldukları için şaşkınlığa uğramışlar. Porto Üniversitesinde çalışan araştırmacı ve makale eş yazarı Olivier Demangeon, “Gezegenlerin yüksek kütleçekimi göz önüne alındığında, baryum gibi elementlerin hızla atmosferin alt katmanlarına düşmesini beklerdik” diye açıklıyor.
“Bu bir nevi ‘şans eseri’ yapılan bir keşifti” diyor Silva. “Baryum bulmayı beklemiyorduk veya onu aramıyorduk. Baryumun gerçekten bu gezegenden geldiğini çapraz şekilde doğrulamamız gerekmişti çünkü daha önce hiçbir ötezegende görülmemişti.”
Bu ultra sıcak Jüpiter gezegenlerin atmosferlerinde baryumun tespit edilmesi, söz konusu gezegen sınıfının düşünülenden çok daha tuhaf olabileceğini akla getiriyor. Dünya’daki gökyüzünde baryumu görsek de (havai fişeklerdeki parlak yeşil renk biçiminde), bilim insanları bu ağır elementin söz konusu ötegezegenlerde böylesine yüksek irtifalarda bulunmasına hangi doğal süreçlerin sebep olduğunu merak ediyor. “Şu an bu mekanizmaların ne olduğunu bilmiyoruz” açıklamasında bulunuyor Demangeon.
Kaynak: Avrupa Güney Gözlemevi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
Hava kısmında baryum bulunuyorsa alt kısmında daha ağır bir elementin bulunması gerekmez mi?