Yeni keşfedilen Danionella cerebrum bir inç kadar bile değil.
Dünya’daki balıkların bazıları Herkül gibi kuvvetleri ve müthiş görme kabiliyetleriyle biliniyor. Bir inçten daha küçük boyutlu Danionella cerebrum balığının en önemli özelliği ise çıkardığı ses. Sazangiller familyasındaki bu ufak balık, Pazartesi günü Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) bilim bülteninde yayımlanan bir çalışmaya göre insan kulaklarının 100 metreden algıladığı şekliyle havalanan bir uçaktan daha yüksek sesler çıkarabiliyor.
Danionella cerebrum, ilk olarak 2021 yılında Myanmar’ın güney ve doğusunda yer alan sığ ve bulanık dağ nehirlerinde keşfedilen küçük ve yarı saydam bir balık. Bilinen en ufak omurgalı beynine sahip fakat iş gürültü çıkarmaya geldiğinde, hayvanlar aleminin diğer bütün boyutlardaki üyeleri kadar iyi. Küçük tabancalı karides 250 desibele kadar ulaşan sesler çıkarabilirken, büyük filler hortumlarıyla 125 desibele kadar gürültü çıkarabiliyor.
Akvaryumlarında yüzen Danionella’lar. Altta ise çıkardıkları sesin tayfogramı bulunuyor. Erkekler türdeşleri varken ses çıkarıyor. Video: Cook vd. 2024
Almanya’daki Senckenberg Doğa Tarihi Koleksiyonlarında çalışan balık bilimci ve makalenin eş yazarı Ralf Britz, “Bu ufak balık, 10-12 milimetrelik mesafeden 140 desibeli aşkın sesler çıkarabiliyor” diyor. “İnsanların 100 metre mesafeden algıladığı uçak kalkış sesine eşdeğer olan bu miktar, böylesine ufak boyuttaki bir hayvan için oldukça alışılmadık bir şey.”
Danionella cerebrum‘un bu etkileyici sesleri, bulanık sularda birbirleriyle iletişim kurmalarına yardımcı olan ve ses üreten bir aygıttan geliyor. Uluslararası bir araştırma takımı, bu özelleşmiş kasın gürültü yaparken nasıl çalıştığını gözlemlemek üzere akvaryumda bulunan balık gruplarının yüksek hızlı videolarını kaydetmiş. Aygıt bir vuruş kıkırdağından, özelleşmiş bir kaburgadan ve hatta birtakım yorulmaya dirençli kaslardan meydana geliyor.
Balık gürültü çıkarmak için, vurma kıkırdağını gaz kesesi adı verilen ve su altında kalmalarına yardımcı olan gazla dolu bir organa vuruyor. Bu ‘bateri çalma’ işlemi, yüksek ve düşük frekanslarda hızlı darbeler meydana getiriyor. Yüksek frekanslı darbeler, gaz kesesinin değişimli bir şekilde soldan sağa doğru sıkıştırılmasıyla oluşturuluyor. Düşük frekanslı darbeler, balığın vücudunun aynı boyutta tekrarlı şekilde sıkıştırılmasıyla oluşuyor. Çalışmaya göre başka hiçbir balığın, tek yönlü tekrarlı kas kasılmalarıyla ses ürettiği bilinmiyor.
Araştırma takımı, çok karanlık ve bulanık bir ortamda erkekler arasındaki rekabetin bu özel ses çıkarma organının gelişimine katkı yapmış olabileceğini varsayıyor. Danionella cerebrum‘un bu olağanüstü adaptasyonunu anlamak, bilim insanlarının hayvanların hareketiyle ve farklı türlerin kullandığı bütün farklı itiş mekanizmalarıyla ilgili daha fazla şey öğrenmesine yardımcı oluyor.
Zebra balıkları gibi içi görülebilen balıklar biyotıp araştırmalarında sıklıkla model canlı olarak kullanılıyor çünkü bilim insanları, saydam oldukları için bu balıkların ve larvalarının organlarını kolaylıkla inceleyebiliyorlar. Danionella cerebrum gibi Danionella cinsindeki balıklar, bilim insanlarına ses üretiminin ardındaki mekanizmaların farklı türler arasında nasıl değiştiğini kıyaslama yönünden benzer bir fırsat sunuyor.
“Diğer Danionella türlerinin çıkardığı sesler henüz detaylı şekilde incelenmiş değil” diye yazıyor araştırma takımı. “Ses üretim mekanizmalarının nasıl farklılık gösterdiğini ve bu farklılıkların evrimsel adaptasyonla ne derece ilgili olduğunu öğrenmek ilginç olacak.”
Yazar: Laura Baisas/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
