Söğütbülbülü, durup çiçekleri koklayan türden bir kuş değil. Sadece 10 gram ağırlığında olan bu küçük, kıpır kıpır ve ötücü kuş, binlerce kilometre uçup çok az mola vererek, sürekli şekilde birden fazla kıtayı geçiyor.
Hatta İsveç’teki araştırmacılar, Sibirya söğütbülbülünün (Phylloscopus trochilus yakutensis) gerçekleştirdiği bu zorlu göçün; bülbülün ağırlık sınıfındaki en uzun kuş göçü olduğuna karar vermişler.
Söz konusu başarı, geçenlerde yapılan bir izleme çalışması sırasında hesaplanmış. Araştırma takımı, üç bülbülü kuzey doğu Rusya’daki yuva bölgelerinden itibaren izleyerek, bülbüllerin 13.000 kilometre uzunluğundaki sonbahar göçünü belirlemiş.
Üstelik, yolculuk daha bile uzun olabilirmiş. Takip cihazlarındaki piller, seyahatin sonuna yakın bir zamanda bittiğinde, çalışma kısa kesilmek zorunda kalınmış.
Lund Üniversitesi’nde ötücü kuş yönleri üzerinde çalışan ve çalışmanın eş yazarı olan Susanne Akesson, “Benim tahminime göre kuşlar, güneydoğu Afrika’ya doğru en az 1.000 kilometre daha uçuyorlar” diye tahmin ediyor.
Söğütbülbülü, sadece 11 ila 12.5 santimetre uzunluğa sahip olan, epey küçük ve sade bir tür. Kolaylıkla gözden kaçabiliyorlar fakat, bu olağanüstü canlılar sadece görünüşle değerlendirilmemeli.
Söğütbülbülünün bir alt türü, her sonbaharda Sibirya’daki yuvasından ayrılıyor ve ya güney Asya’ya, ya da batı Akdeniz’e uçuyor. Sibirya söğütbülbülü adı verilen bu alt tür, günlerinin yaklaşık olarak dörtte birini, saniyede yaklaşık dokuz metre hızla uçarak geçiriyorlar.
Üstelik bu cesur göçmenler, dinlenmek ve güç toplamak için yol boyunca sık sık mola verse de, ilk uzun molalarını Asya’da, beş haftalık bir yolculuktan sonra veriyorlar.
İki haftadan biraz daha uzun bir süre sonra, yeniden yola çıkıyorlar ve bu sefer, kış için yuva yapacakları Kenya veya Tanzanya’ya doğru yol alıyorlar. Hatta bazıları, güneydeki Sahra altı Afrika’ya kadar gidiyor.
Yeni yapılan bu çalışmada, yolculuğun tamamının, toplamda dört aydan uzun bir sürede veya 93 ila 118 günde tamamlandığı bulundu. Ayrıca bunun sadece tek yön olduğunu unutmayalım. Bülbüller için bu, yılda iki kez gerçekleşen bir olay.
Elbette çok daha uzun mesafelere göç eden başka kuşlar da var. Örneğin Kuzey Kutbu deniz kırlangıcı, her sene yaklaşık 70.000 kilometre uçarak dünyanın en uzun göçünü tamamlıyor. Fakat kendisi ayrıca, söğütbülbülünden on kat daha ağır.
Akesson şöyle söylüyor: “Bence bu durum büyüleyici bir şey; çok küçükler ve tek yönde en az 13.000 kilometre göç ediyorlar. Bu boyuttaki kuşların bu kadar uzağa göç edebildiğini gösteren başka bir çalışma yok”
“Daha etkileyici olan şey ise, belki de bu yolculuğu, yaşamlarının ilk yılında tek başlarına yapıyor olmaları.”
Sögütbülbülünün yön hissi, daha en başından kusursuz. Aslında bu jet sosyete kuş, gezegende yön bulmasını sağlayan bir dizi biyolojik pusulaya sahip.
Bu kuşların tercih ettiği fiili güzergâhı, diğer muhtemel güzergâhlar ile karşılaştıran araştırmacılar, kuşların kullanıyor olabileceği ve doğuştan gelen iki çeşit yön bulma becerisi belirlemişler.
Elde edilen bulgular, bülbüllerin kendilerini doğru yöne çevirmek için Güneş’ten ve Dünya’nın manyetik alanından gelen bilgileri kullandığını akla getiriyormuş.
Örneğin bu kuşun dahili güneş pusulası, sadece birkaç günlük dinlenmeden sonra vücudun iç vücut saatini yerel saat ile eşleştirip, göç esnasındaki zaman değişimlerini telafi ederek çalışıyormuş.
Bülbüller ayrıca, isabetli şekilde yön bulmak için çok önemli olan manyetik bir pusula da kullanıyorlarmış. Araştırmacılar, bu dahili pusulanın, kuşun Dünya’daki manyetik alanın eğim açısını ölçmesini sağladığını ve bu sayede kuşların, yollarını noktadan noktaya bulabildiklerini düşünüyorlar.
Bu iki yetenek, isabetli bir göç için çok önemli durumda. İsabetli olmayan göç ise, hiç yararlı olmaz. Büyük mesafeler boyunca seyahat etmek, söğütbülbülüne uzak ve kıymetli kaynakları keşfetme fırsatı sunuyor; fakat zamanlama her şey demek.
Doğanın verdiği bu hediyeler sadece kısa bir süre için mevcut ve bir konumdan başka bir konuma zamanında ulaşmak; doğru zamanda doğru yerde olmak, bir hayatta kalma meselesi.
Söğütbülbülleri hazırlıklı geliyorlar.
Çalışma, Movement Ecology bülteninde yayınlandı.
ScienceAlert
