Nihayet hızlı bir radyo infilakının kökenini biliyoruz.
Gökbilimciler, geçtiğimiz on yıl boyunca, dış uzaydan gelen ve hızlı radyo infilakları (FRB’ler) adı verilen inanılmaz derecede güçlü radyo patlamalarını topluyorlardı.
Bu sinyaller sadece birkaç milisaniye sürüyordu fakat 500 milyon tane güneş kadar fazla enerji üretebiliyorlardı; ayrıca bunların nereden geliyor olduklarını veya bunlara neyin sebep olduğunu hiçbir zaman açıklayamamıştık.
Şimdi bilim insanları ilk defa, bu infilakların bir tanesinin kökenini takip ettiler ve bunun Samanyolu’nun çok ötesindeki küçük bir cüce gezegene kadar gittiğini buldular ve bu, gizemli radyo sinyallerinin kaynağı bakımından güçlü bir yol gösterici durumunda.
Keşfe katılan araştırmacılardan biri olan Cornell Üniversitesi’nden Shami Chatterjee şöyle söylüyor: “Bu özel infilakın, Dünya’dan üç milyar ışık yılından fazla ötedeki bir cüce galaksiden geldiğini artık biliyoruz.”
“Bu basit gerçek, bu olayları anlamamız bakımından devasa bir ilerleme.”
Bulgular, Teksas’daki Amerikan Gökbilim Derneği’nin toplantısında bugün sunuldu ve Nature ile Astrophysical Journal Letters bilim bültenlerinde eş zamanlı olarak tez halinde yayınlandı. Üstelik bunlar, gökbilimciler için devasa önemde şeyler.
İlk hızlı radyo infilakı 2007 yılında keşfedildi ve o zamandan beri gökbilimciler daha fazla gizemli sinyal bulmak için deli gibi arama yapıyorlardı.
Araştırmacıların, Evren boyunca her gün bu FRB’lerden yaklaşık 2.000 tane bulunduğunu tahmin ettikleri gerçeğine rağmen, bunlar o kadar kısa ömürlü ki, onları yakalamak dile kolay.
Tespit etmeyi başardığımız az miktardaki sinyaller düzensiz durumdaydılar ve hepsi de farklı yerlerden geliyorlardı, bu yüzden onlara hangi lanet şeyin sebep olduğunu belirlemek inanılmaz derecede zordu.
Fakat bütün bunlar geçen yıl değişti. Araştırmacılar, tekrarlayan FRB – 11 radyo infilaklarının hepsinin, Samanyolu’nun çok ötesindeki tek bir bölgeden geldiğinin ilk kanıtını tespit ettiler. Ardından, daha geçen ay, altı tane daha FRB’nin aynı bölgeden geldiği tespit edildi. Bu tekrarlayan sinyallere FRB 121102 adı verildi.
Araştırmacılar şimdi New Mexico’daki Çok Geniş Dizi (VLA) teleskobunu kullanarak, nihayet bunların kesin kökenini belirlemeyi başardılar.
VLA, 2016 yılında altı ay boyunca 83 saatlik gözlem süresinden sonra, FRB 121102’den gelen dokuz infilak tespit etti.
Ve bu, onları kaynaklarına odaklamayı sağlamak için yeterliydi. Meğerse FRB’ler, Dünya’dan 3 milyar ışık yılından fazla uzaklıktaki, soluk bir cüce galaksiden geliyormuş.
Araştırmacılardan biri olan Berkeley’deki California Üniversitesi’nden Casey Law şöyle söylüyor: “Bunun evrenbilimsel bir olgu olduğunu ilk bizler gösteriyoruz. Bu, çevremizde bulunan bir şey değil. Ayrıca bizler, benim bir sürpriz olduğunu düşündüğüm bu şeyin bu küçük galakside nerede meydana geldiğini gören ilk kişileriz.”
“Şimdi hedefimiz bunun niçin gerçekleştiğini anlamak.”
Bu tekrarlı FRB’lerin keşfinden önce, önde gelen hipotez, infilakların Samanyolu galaksimiz içinden geldiği ve kara delik oluşturan bir süreç olan, iki nötron yıldızı arasındaki bir seferlik ve sarsıntılı çarpışmanın bir sonucu olduğuydu. Fakat şimdi bu durum elendi.
Takım üyesi olan Kanada’daki McGill Üniversitesi’nden Shriharsh Tendulkar şöyle söylüyor: “Herhangi bir FRB’nin uzaklığını bilmeden önce, bunların kökenleri hakkında öne sürülen birkaç açıklama, bunların Samanyolu Galaksimiz’in içinden veya yakınından geliyor olabileceğini söylüyordu.”
“Şimdi, en azından bu FRB için, bu açıklamaları eledik.”
Yeni keşifteki bir diğer ipucu da, takımın inanılmaz derecede güçlü FRB’leri tespit etmeye ek olarak, hızlı radyo infilaklarının 100 ışık yılı içinden gelen, aynı bölgedeki daha zayıf radyo yayılımının devam eden ve sürekli bir kaynağını gözlemlemiş olmaları.
Hollanda’daki BLBI ERIC Ortak Enstitüsü’nden takım üyesi Benito Marcote şöyle söylüyor: “İnfilakların ve sürekli kaynağın, muhtemelen ya aynı nesne olduğunu ya da birbiriyle bir şekilde fiziksel olarak birleşik olduğunu düşünüyoruz.”
Şimdi bu tekrarlı FRB’lerin kaynağı için en tepede bulunan adaylar, genç nötron yıldızları; yani bir yıldız çöktükten sonra oluşan ve döndükçe düzenli radyo atışları gönderen yoğun nesneler.
Takım arasında önde gelen bir hipotez de, radyo infilaklarının yüksek oranda manyetik manyetarlar tarafından bile üretilebilecek olduğu; bunlar, bir süpernova patlamasından çıkan veya bunun sonucunda meydana gelen bir pulsar tarafından itilen maddeyle çevrelenmiş bir tür nötron yıldızı.
Fakat, galaksinin, içindeki süper büyük karadeliği çevrelen bölgeden dışarı radyo yayımları fırlatması görüşü gibi diğer ihtimaller de bulunuyor.
Ayrıca, bu uzak cüce galaksiden gelen bu tekrarlı FRB’lerin, daha önce tespit ettiğimiz tek seferlik olaylardan bir şekilde farklı olması ve tamamen farklı bir kaynağa sahip olabilmesi ihtimali de var.
Her hâlükârda, artık bu esrarengiz sinyalleri anlamak söz konusu olduğunda, en azından bir yerden başlayabileceğiz.
Chatterjee şöyle söylüyor: “Bu FRB’nin bulunduğu galaksiyi bulmak, ileriye doğru atılmış büyük bir adım, fakat bu şeylerin ne olduğunu tam olarak anlamadan önce hâlâ yapmamız gereken çok şey var.”
Kendisi National Geographic’e şöyle konuşuyor: “‘Semalar gibi değişmez’, diye bir ifade vardı. Fakat semalar çok hızlı değişiyor. Gökyüzü tam anlamıyla kaynıyor ve gerçekten anlamadığımız, inanılmaz derecede güçlü olan bu olaylarla dolup taşıyor.”
Araştırma, Nature ve Astrophysical Journal Letters bilim bültenlerinde yayınlandı.
ScienceAlert
