Bir problemi çözmek için kullandığımız fazladan beyin gücü, daha çok enerji harcamayı sağlar mı? Albany Üniversitesi’nde psikoloji ve davranışsal sinirbilim yardımcı profesörü olan Ewan McNay, “Temel cevap, evet” diyor. Beyin, vücudun diğer kısımlarından farklı olarak sadece glukoz şekeriyle çalışıyor. Beynin iş yaparken nasıl enerji kullandığını inceleyen McNay, yorucu zihinsel faaliyetlerin basit olanlardan daha fazla glukoz gerektirdiğini söylüyor. Örneğin zor bir hatırlama faaliyeti yürüttüğünüzde, beyninizin anı oluşumuyla ilişkili bölgeleri daha fazla enerji tüketmeye başlıyor fakat diğer beyin bölgelerinde bu kadar artış görülmüyor.
“Aslında yoğun bir düşünce faaliyetinde, TV izlerken veya başka bir şey yaparken yaktığınız enerjiden daha fazla enerji yakarsınız” diyor. Fakat ortalama insanın harcadığı genel enerjiye bakıldığında, zihinsel faaliyetler arasındaki enerji farklılıkları ufak kalıyor.
Kafada yakılan kaloriye farklı bir açıdan bakmak için vücudunuzun nasıl enerji yaktığını anlamak faydalı olabilir. Uzman bir sporcu olmadığınız sürece, vücudunuzun kullandığı enerjinin çoğu, pek hareket veya egzersizle ilgili olmaz. Harcanan enerjinin önemli bir kısmı (yaklaşık %8-15), yediğiniz besinleri sindirmeye gidiyor. Çok daha büyük bir kısmı ise organlarınıza güç aktarmak ve sizi canlı, işler durumda tutmak için kullanılıyor. Ayrıca vücudunuzun hiçbir kısmı, beyninizin istediği kadar enerji istemiyor.
ABD’nin St. Louis şehrindeki Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ordinaryus tıp profesörü olan Marcus Raichle, “Enerji tüketen bir yapı olarak beyin, yanımızda taşıdığımız en pahalı organdır” diyor. Raichle’ın yaptığı araştırmada bulduğu üzere; beyin toplam vücut ağırlığının sadece %2’sini oluştursa da, vücudun enerji kullanımının %20’sinden sorumlu.
Yani sıradan bir günde, bir insan sadece düşünmek için yaklaşık 320 kalori harcıyor.
Farklı düşünsel durumlar ve faaliyetler, beynin enerji tüketme şeklini hafif ölçüde etkiliyor. “Eğer sizi bir tarayıcıya koysaydık ve TV karşısında ya da bulmaca çözerken [beyninizde] neler olduğuna baksaydık; zahmetli bir görev verildiğinde beyninizin faaliyeti değişir ve beyniniz daha fazla enerji harcardı” diyor.
Fakat düşünerek zayıflamak istiyorsanız, Raichle böyle bir şeyin mümkün olmadığını söylüyor. Beyin çok miktarda enerji yaksa da; zorlu bir zihinsel faaliyet sırasında beyin faaliyetinde ve enerji kullanımında meydana gelen değişimler ufak boyutlu: “Arka plandaki tüm beyin faaliyetinin belki de %5’i kadar değişim olur” diyor.
Beyninizi tüm gün boyunca zor uğraşlara daldırsanız bile, bu %5’lik değişim fazla bir fark oluşturmaz. “Kalori bakımından çok mütevazı olur” diyor Raichle ve volta atarken daha fazla enerji harcayacağınızı söylüyor.
Beyninizde tüketilen enerjinin büyük bir bölümü sizi tetikte tutmaya, çevrenizi önemli bilgilere karşı izlemeye ve diğer “yerleşik” faaliyetleri yönetmeye gidiyor. Enerji talebi bağlamında, “düşünceler tek başına ucuzdur fakat onları ucuz hale getiren işleyişler ise çok pahalıdır” diye ekliyor Raichle.
McNay beyinlerimizin, zorlu faaliyetler sırasında basit faaliyetlere göre çok fazla enerji harcamadığına katılıyor. Tahminine göre, sekiz saat boyunca algısal yönden zor bir faaliyet yürüten birisi, aynı süre boyunca TV izleyen veya hayal kuran birine göre yaklaşık 100 kalori fazla harcar. “Eğer birden fazla duyunun kullanıldığı ve gerçekten zahmetli olan bir iş yapıyorsanız (bir müzik aleti kullanmayı öğrenmek gibi), o zaman 200 kalori kadar fazla yakabilirsiniz” diyor. “Fakat sekiz saat boyunca yeni bir müzik aleti öğrenmekten bahsediyoruz.”
Bu varsayımsal müzik aleti öğrenme seansında bile; glukoz miktarı azaldıkça, beynin görev başında kalma kabiliyeti zayıflar. “Tükenmenin oluşturduğu etki sebebiyle, aynı algısal performans seviyesini sürdüremezsiniz” diyor. Şekerli şeyler yiyerek, glukoz depolarınızı yeniden doldurabilir ve beyninizin yeniden tam güce dönmesine yardımcı olabilirsiniz. Fakat bu besinlerdeki kalori, yakacağınız kalori miktarını kolaylıkla geride bırakır.
Ancak yine de, günlerini zihinsel olarak zorlu faaliyetler yürütmekle geçiren insanlar, sonunda kalori harcıyor olabilir. Eğer her gün fazladan ufak miktarda kalori yaksanız bile bu durum, kuramsal olarak 50 veya 60 yıllık bir sürede anlamlı bir miktara dönüşebilir. Bu yüzden, enine boyuna düşünmeye değer.
Yazar: Markham Heid/Time. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
