Hayatta dikiş yapamıyor olsanız bile…
Kumaş maskeler, COVID-19 ve diğer virüslerin yayılışına karşı sadece en düşük düzeyde koruma sağlarken; ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) artık herkesin evden çıkarken bunları kullanmasını öneriyor. Düşük tehlike barındıran ve nispeten kolay olan bu müdahaleyle birlikte, COVID-19’un yayılışı azaltılmak isteniyor ve hiç belirti göstermeyen ya da son derece hafif belirti gösteren insanlara karşı önlem alınması hedefleniyor.
Fakat maskeler pek kolay bulunmuyor: Sağlık çalışanları, ihtiyaç duydukları tıbbi ölçekli maskeleri bulmakta güçlük çekiyor. Bu yüzden, sağlıklı insanların bunları satın almaya bile çalışmaması gerekiyor. Üstelik, CDC’nin bu yeni tavsiyeleri sonucunda; tıbbi olmayan kumaş maskeler bile internetteki pek çok mağazada tükenmiş durumda. Eğer bir sonraki defa dışarı çıkmak zorunda kaldığınızda (mesela kalabalık olmayan bir sokakta yürümek ya da zorunlu ihtiyaçları almak için), yüzünüzü kapatıp kapatmamanız gerektiğini ya da nasıl kapatacağınızı anlamaya çalışıyorsanız, işte size tüm seçeneklerin bulunduğu bir rehber.
Kumaş bir maske alırken bakılması ve kaçınılması gereken şeyler
Normalde, kumaştan yapılan başka ürünler satan şirketlerin yanısıra pek çok zanaatkar ve üretici, şimdilerde tıbbi olmayan maskeleri satışa sunuyor. Fakat bu maskelerin hepsi aynı değil. Eğer internetten koruyucu bir ürün sipariş ediyorsanız, işte dikkat etmeniz gereken şeyler:
- Bağışıklık sisteminiz yetersiz olmadığı sürece ya da COVID-19 hastası olan birine bakmadığınız sürece, tıbbi dereceli olan ve süzme işlemi yapan maskelerini satın almayın. Hastaneler, bu maskeler yönünden son derece büyük bir eksiklik yaşıyor. Ayrıca bu maskelerin, sağlıklı kişilerde önemli bir koruma sağladığı görülmemiş.
- Maskeniz, burnunuzu ve ağzınızı örtmeli. Ayrıca siz konuşurken, hareket ederken ya da nefes alırken; sıkı şekilde yerinde durmasını sağlayan bağları olmalı. Eğer maskenizi düzeltmek için yüzünüze dokunmanız gerekiyorsa, maske giymenizin bir anlamı olmayabilir.
- İdeal olarak maske, burnunuzun ve yanaklarınızın arasındaki boşlukları en aza indirmek amacıyla ayarlanabilir türden bir şerit içermeli.
- En etkili kumaşlar, suya dayanıklı ve sıkı örülmüş olan kumaşlardır (esnek ya da tül şeklinde olanlar değil). Daha sonra ise sıkı örülmüş bir pamuk geliyor; maskenizde, bundan en az iki katman olmalı.
- Maskeniz, kaynatma ya da çamaşır makinesi atma yoluyla kolay biçimde temizlenebilmeli. Yani; maskede kumaş yapıştırıcılar, narin malzemeler ya da acayip süslemeler (kumaş üzerindeki baskılar hariç) olmamalı. Pul gibi süslemeler (evet, şu an pullu maske satanlar var), virüs parçacıklarının günlerce durabileceği yüzeyler sunuyor.
- Eğer maskenizin üzerine koymak için modaya uygun bir örtü alırsanız (örneğin bazı dükkanlar, göz alıcı kumaş örtüler zincirli kaplamalar satıyor); bu dış katmanın virüs parçacıklarına maruz kaldığını unutmayın. Bunu çıkarmalı ve tıpkı maskeyi ettiğiniz gibi dezenfekte etmelisiniz.
Balaklava veya eşarp nasıl?
Kuzey Karolina Üniversitesi’nde halk sağlığı mikrobiyoloğu olan Rachel Noble, PopSci‘ye balaklava ve ağzınız ile burnunuzu örtmek için tasarlanmış diğer sıcak hava giysilerinin, COVID-19 yayılışını önlemek için uygun olmayabileceğini söylüyor. Bunlar, mümkün olduğu kadar kolay şekilde nefes almak için tasarlandığından, genelde gevşek kumaşlardan yapılıyorlar.
“Çok sıkı şekilde örülmüş bir kumaş seçmelisiniz” diyor Noble. “Bir bandananın veya çok kaliteli bir çarşafın dokuma yoğunluğuna yakın olan bir şeyden bahsediyoruz.”
Jarse kumaşların, havluların ve çektiğiniz zaman uzayan tüm dokumaların; çoğu süveter ve diğer örgü ipleri gibi, muhtemelen çok gevşek olduklarını söylüyor. Bu yüzden, eğer cidden aşağıda açıklandığı gibi saç bağları olan bir maske dikemez ya da birleştiremezseniz; yüzünüze sardığınız bir bandanayla burnunuzu ve ağzınızı kapatmak, balaklava ya da gerilmiş bir eşarpa kıyasla biraz daha etkili olabilir ve bunu dezenfekte etmek daha kolay olabilir. Fakat bu geçici çözümlerin tümü, çoğu durumda yalnızca; yüzünüze dokunmamanızı hatırlattıkları ve yakınınızda bulunan kişileri, en feci öksürük ve hapşırığınızdan korudukları için faydalı. Eğer öksürüyor ya da hapşırıyorsanız, gerçekten evde kalmalısınız (tabi ağzınızı dirseğinizle kapatarak).
Ev yapımı maske: Eğer dikiş malzemeleriniz ve dikişsiz, yeniden kullanılabilir poliproplen alışveriş çantanız varsa
CDC, sunduğu önerileri genişletmeden önce PopSci, en etkili ev yapımı maskenin nasıl yapılacağına yönelik derin bir dalış gerçekleştirmişti. Yayınladığımız bu özel derste, tekrar kullanılabilir alışveriş çantalarında yaygın şekilde bulunan bir kumaştan faydalanılıyor ve dikiş makinesi kullanmak gerekmiyor. Aktardıklarımıza dayalı olarak, evde yapılan ve tıbbi ölçekli olmayan bir maske en fazla bu kadar etkili olabilir.
Ev yapımı maske: Eğer dikiş malzemeleriniz ve pamuk kumaşınız varsa (eski bir tişört gibi)
Eğer elinizde hiç dikişsiz poliproplen kumaş yoksa, sıkı şekilde dokunmuş bir pamuk en iyi seçenek. Daha etkili olan su itici kumaş yerine, iki katman sıkı pamuk kullanarak; dikiş makinesiz maske dersimizi takip edebilirsiniz. Kullanılacak en iyi kumaş parçaları; bandalar veya yüksek kaliteli yatak örtüleri gibi sert, yüzde 100 pamuk dokumalar olacaktır.
Maskenizi kendiniz yapın: Dikiş yapamıyorsanız fakat kesip biçeceğiniz tişörtünüz varsa
CDC’nin yayınladığı hızlı bir ders, tişörtü nasıl keserek dikişsiz yüz örtüsüne dönüştüreceğinizi gösteriyor. Ancak bu ders, tek katmanlı bir maske yapmanızı sağlıyor ki; bu da ideal değil. En azından, bu maskeden iki tane takabilir ve mümkün olduğu kadar sıkı şekilde kapatırsınız. Eğer evde iğne iplik varsa ve en temel dikiş yöntemlerini öğrenebilirseniz, bu iki katmanı birleştirebilir ve bir torba bağı kullanarak, bu derste açıklandığı gibi ayarlanabilir bir şerit yapıp maskeyi daha etkili hale getirebilirsiniz.
Ev yapımı maske: Eğer dikiş yapamıyorsanız fakat; elinizde bir bandana ya da tişört ve iki saç tokası varsa (veya bir parça çorap)
Bu kolay talimatlarla, sadece bir bandana ve bir çift saç tokası kullanarak maske yapabilirsiniz. Diğer kumaş parçalarının yerine de kullanabilirsiniz (sık örülü kumaştan yapılmış eski tişörtler veya esnemeyen, kesilmiş çarşaflar gibi). Saç tokalarınız yoksa, kesilmiş çorapları ya da tozlukları da kullanabilirsiniz. Bu maskeler, burnunuzun ve yaraklarınızın etrafında boşluk bıraktığından, ayarlanabilir burun şeritleri olan maskeler kadar etkili değil. Maskenin üst kısmına, bir pipet temizleyici ya da plastik bir torba bağı geçirebilir ve bu sayede yüzünüze daha uygun bir kalıp almasını sağlayabilirsiniz.
Maske nasıl çıkarılmalı
Maskeye benzeyen hangi şeyi satın aldıysanız ya da yaptıysanız, dikkat etmeniz gereken önemli bir şey var: Eve geldiğiniz zaman, kumaşa sanki virüs parçacıklarıyla kirlenmiş gibi davranın. Eğer maskenizin dışına dokunursanız (ki bu bölge, sizi koruduğu aerosol damlacıklara maruz kalmıştır) ve sonra yüzünüze ya da evinizdeki eşyalara dokunursanız, çıplak yüzle dışarı çıkıp gezmeye kıyasla kendinizi çok daha büyük bir maruz kalma tehlikesine sokarsınız.
Bu rehber, virüsün bulaştığı dış yüzeye elinizle ya da yüzünüzle dokunmadan, çeşitli maske tiplerini nasıl çıkaracağınızı açıklıyor. Kirli maskeleri koymak üzere bir kap ayarlayın ve kullanılmış bir maskeyi bunun içine koyduktan sonra, ellerinizi su ve sabunla 20 saniye boyunca yıkayın.
Yazar: Rachel Feltman/Çeviri: Ozan Zaloğlu.
