Bir daveti reddetmek, pek katılmak istemeyeceğiniz bir etkinlik için bile olsa çok kaba bir davranışmış gibi gelebilir fakat American Psychological Association bülteninde yayımlanan bir araştırmaya göre insanlar, ‘Hayır’ demenin sosyal sonuçlarını fazla abartıyor.
West Virginia Üniversitesinde çalışan ve yeni makalenin baş yazarı olan yardımcı profesör Julian Givi şöyle aktarıyor: “Bir keresinde hiç katılmak istemediğim bir etkinliğe davet edilmiş fakat yine de katılmıştım çünkü davet eden kişinin bozulacağından çekinmiştim. Ancak araştırmamız, ‘Hayır’ demenin olumsuz sonuçlarının tahmin ettiğimizden çok daha hafif olduğunu gösteriyor.
Araştırma Journal of Personality and Social Psychology bülteninde yayımlandı.
Yapılan pilot bir çalışmada, katılımcıların dörtte üçünden fazlası (%77) katılmak istemedikleri bir etkinlik davetini kabul ettiklerini çünkü reddetmenin sonuçlarından endişe duyduklarını itiraf etmiş. Bu korkuların temelsiz olup olmadığını araştırmak isteyen bilim insanları, toplamda 2.000’i aşkın kişinin katıldığı beş deney yürütmüş.
Deneylerden birinde araştırmacılar katılımcılardan bir senaryoyu okumalarını istemişler. Bu senaryoda katılımcılar, bir arkadaşları tarafından Cumartesi gecesi ünlü bir şefin olduğu yerel bir restorana davet ediliyor. Davet edilen katılımcılardan, gün içinde zaten planları olduğu ve akşam evde dinlenmek istedikleri için teklifi reddettiklerini hayal etmeleri istenmiş. Daveti yaptıklarını hayal eden katılımcılara ise arkadaşlarının aynı sebeple reddettikleri söylenmiş.
Bilim insanlarının keşfettiklerine göre arkadaşlarının davetini geri çevirdiklerini hayal eden katılımcılar, genelde bu davranışın ilişkileri için hemen olumsuz sonuçlar doğuracağını düşünüyor. Bu kişilerin, arkadaşlarının kızacağını, hayal kırıklığına uğrayacağını ve gelecekteki etkinliklere kendilerini davet etmeyeceğini düşünmeleri daha muhtemel. Oysa davetlerinin geri çevrildiğini hayal eden arkadaşlar, bu kişilere o kadar da düşük puan vermiyor. Bu durumun sebebi ise daveti reddeden katılımcıların, genelde daveti geri çevrilen arkadaşlarının daveti reddetmeden önce kendi kafalarından geçen düşüncelerden ziyade reddedilmeye odaklanacaklarını düşünmeleri olabilir.
“Yaptığımız deneylerde tutarlı olarak elde ettiğimiz bulgulara göre davet edilenler, davet edenlerin gözünde davetin geri çevrilmesinden sonra ortaya çıkan olumsuz sonuçları fazla abartıyor” diyor Givi. “İnsanlar daveti yapan kişinin, daveti reddeden kişinin reddetmeden önce kafasından geçirdiği düşüncelerden çok reddetme davranışına odaklanacağına inanıyor.”
Bir diğer deneyde araştırmacılar, 160 kişinin sevgilileriyle birlikte “çift anketi” adını verdikleri bir araştırmaya katılmalarını sağlamışlar. Katılan çiftlerden %4’ü altı aydan daha kısa bir süredir birlikteyken, %1’i altıdan 12 aya kadar, %21’i bir yıldan beş yıla kadar değişen sürelerde birlikteymiş. %74’ünün birlikteliği ise beş yıldan uzun bir dönemi kapsıyormuş.
İlk önce çiftin bir üyesinden, deneyin yapıldığı odadan ayrılması istenmiş. Geride kalan katılımcı, partnerinin sonraki birkaç hafta boyunca gerçekleştirmeyi seveceği bir faaliyet için (film izlemek, lokantada yemek yemek veya parkta yürüyüş yapmak) davetiye yazmış. Ardından odadan ayrılmışlar ve partnerleri geri gelmiş. Bu partnerden, davetiyeyi okuyunca “Sadece evde kalıp dinlenmek istiyorum” gibi bir şey yazarak davetiyeyi reddetmesi istenmiş. Çift daha sonra, davetiyeyi yazan kişinin red mektubunu okuması için yer değiştirmiş.
Çiftlerin ilişkisi ne kadar uzun olursa olsun araştırmacılar, partnerinin eğlenceli bir faaliyete yaptığı daveti reddeden kişilerin, partnerlerinin bu duruma gerçekte olduğundan daha fazla kızacağını ve bu geri çevirmenin yine kendilerini gerçekte olduğundan daha fazla umursanmıyormuş gibi hissetmelerine neden olacağını düşündüklerini keşfetmişler.
Araştırmacılara göre bulgular, insanların uzun ve yakın ilişkileri olsa bile bir daveti reddettikleri zaman birinin ne kadar bozulacağını devamlı şekilde fazla abarttıklarını gösteriyor.
“Biri bir daveti geri çekirdiği zaman biraz bozulduğum zamanlar olduysa da, yaptığımız araştırma, insanların ilişkilerimize dönük olumsuz sonuçları fazla abarttığını düşünmek için epey bir sebep veriyor” diyor Givi.
Givi ayrıca insanların tükenmişlikten kaçınmalarına yardımcı olacaksa, davetleri ara sıra reddetmenin faydalı olabileceğini çünkü böyle yapmanın, zannettikleri gibi büyük sonuçları olmayabileceğini söylüyor.
“Tükenmişlik gerçek bir şeydir, özellikle de çok fazla etkinliğe çağrıldığımız tatil günlerinde” diyor. “Zaman zaman davetleri geri çevirmekten korkmayın. Ancak diğer kişilerle zaman geçirmenin de ilişkilerin gelişme şekli olduğunu unutmayın. Bu yüzden her daveti geri çevirmeyin.”
Kaynak: Amerikan Psikoloji Birliği. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
