Gökbilimciler bir kara deliğin döndüğüne dair ilk doğrudan bulguya ulaştılar. Üstelik bu durum, Einstein’ın görelilik kuramını bir kez daha doğruluyor.
Yeni keşif, komşu Messier 87 galaksisinin merkezinde yer alan güneş sistemi boyutundaki kara delikten çıkan güçlü enerji akımlarının incelenmesiyle yapılmış. M87 adlı bu kara delik, üzerinde şimdiye kadar en çok çalışılan ve 2019 yılında ilk kez doğrudan görüntülenen kara delik.
Astrofizikçiler kara deliklerin döndüğünü uzun zamandır tahmin ediyordu fakat bu kozmik canavarları görüntülemenin güç olması, şimdiye dek bulguya ulaşmayı zorlaştırmıştı. Araştırmacıların yeni bulguları üç gün önce Nature bülteninde yayımlandı.
Japonya Ulusal Gökbilim Gözlemevinde çalışan gökbilimci Kazuhiro Hada, “Bu galaksinin içindeki kara deliğin başarıyla görüntülenmesinden sonra, kara deliğin dönüp dönmediği bilim insanları arasında en çok merak edilen sorulardan biri olmuştu” diyor. “Şimdiyse beklentiler gerçeğe döndü ve bu canavar kara deliğin aslında döndüğü ortaya çıktı.”
Kara deliklerin o kadar kuvvetli bir kütleçekim etkisi var ki, kocaman ağızlarından hiçbir şey (ışık bile) kaçamıyor. Fakat bu durum görülemeyecekleri anlamına gelmiyor çünkü aktif kara deliklerin etrafında toplanma diski bulunuyor. Bunlar, gaz bulutları ve yıldızlardan ayrılarak kara deliklerin ağızlarına doğru giderken oluşan sürtünmeyle kızgın sıcaklıklara ulaşan dev madde bulutları.
Bu maddenin bir kısmı dışarı fırlıyor ve vakaların yaklaşık onda birinde, ışık hızının %99,9’u kadar hızla giden iki tane sıcak madde akımı oluşuyor. Kara delik jetlerinin bu hıza ulaşmak için gereken muazzam enerjiyi nasıl kazandığı bilinmiyor ancak Einstein’ın genel görelilik kuramını kullanan fizikçiler, kara deliğin ekseni etrafında hızla dönmesi halinde bu maddenin kara delikteki manyetik alanlardan enerji kazandığını ileri sürüyor.
Kara delikler bu dönme hareketinin bir kısmını, muhtemelen yıldız oldukları dönemde aniden içe doğru çöktükleri zaman kazanmış ve daha hızlı dönmek için kollarını içeri doğru çeken kaykaycılar gibi olmuşlar. Bu dönme hareketi, kara deliklerin parçaladığı yıldızlardan deliğe doğru düşen maddenin etkisiyle veya diğer ağır cisimlerle gerçekleşen feci çarpışmalarla daha çok hızlanmış olabilir.
Bu yakalanması zor dönüşe dair ipuçları aramaya çıkan gökbilimciler, (Güneş’in yaklaşık 6,5 milyar katı olan) ağırlığıyla bütün bir galaksiyi sabitleyen muazzam bir uzay zaman yırtılması olan M87 süperkütleli kara deliğe başvurmuşlar.
Küresel bir radyo teleskop ağıyla 2000 yılından 2022 yılına kadar M87*’yi inceleyen gökbilimciler, kara deliğin jetlerinin bir metronom gibi ileri geri hareket ettiğini ve bunun 11 yıllık bir döngü halinde gerçekleştiğini keşfetmişler. Böylelikle kara deliğin döndüğü esnada tıpkı bir topaç gibi kendi ekseni etrafında yalpaladığı veya sendelediği görülmüş.
Yazar: Ben Turner/LiveScience. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
