Aynı anda birden fazla iş yapmak sadece ofiste çalışanların sahip olduğu bir beceri değil. İnsan olarak işlev göstermenin anahtarı olan bu davranış, bilişsel esneklik adı verilen bir şeyi de gerektiriyor; yani zihinsel süreçler arasında kolayca geçiş yapabilme kabiliyetini… Şimdiyse North Carolina Üniversitesinde çalışan araştırmacılar, zihinsel esnekliğin nöral faaliyet örneklerini görüntülemek üzere bir çalışma yürütmüş ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bulunan ve bulunmayan çocukların beyin faaliyetinde farklılıklar olduğunu keşfetmişler.
Molecular Psychiatry bülteninde yayımlanan bulgular, doktorların DEHB’li çocukları teşhis etmelerine ve söz konusu sağlık durumunun şiddeti ile tedavilerin ne kadar etkili olduğunu gözlemlemelerine yardımcı olabilir.
Bazı insanlar bilişsel olarak diğerlerinden daha esnek. Bu durum bazı bakımlardan sadece genetik bir şans olsa da, esnek hale geldiğimiz fark ettiğimizde bilişsel esnekliğimizi geliştirebiliriz. Bunu şöyle düşünün: Yemek hazırlamaya başladığımızda, soğanları kavurduğumuzda, bir arkadaşımıza mesaj yazdığımızda, soğanları yakmadan yemek hazırlamaya döndüğümüzde ve eşimizle sohbet ederken yemek hazırlamayı bitirebildiğimizde bilişsel olarak esneğizdir. Bir arkadaşımızla, sonrasında çocuğumuzla ve ardından bir iş arkadaşımızla konuşurken iletişim biçimlerimizi değiştirdiğimiz zaman ya da örneğin istediğimiz yemeği yapmak için soğan olmadığını ve yeni bir plana ihtiyacımız olduğunu fark ettiğimiz zaman da bilişsel esneklik gösteriyoruzdur.
Bu özellik, anılara ulaşmanın ve öz kontrol sergilemenin de içerisinde bulunduğu yürütücü işlevin bir parçası. Yürütücü işlevin zayıf olması, çocuklar ve yetişkinlerdeki DEHB’nin önemli bir özelliği.
Bilişsel yönden esnek olmadığımızda bazı işlere odaklanamıyor, düşünmeden telefonu alıp sosyal medyada geziniyor, yemek yaparken ne yaptığımızı unutuyoruz. Bu gibi bir esneklik eksikliği, yetişkinlerde ama özellikle de çocuklarda kişinin yapılacak şeyleri öğrenme ve yerine getirme kabiliyetine sekte vurabilir.
Çalışmanın kıdemli yazarı Weili Lin’in öncülüğünde çalışan araştırmacılar, bilişsel işlevin ve özellikle de bilişsel esnekliğin devre dışı olduğu zaman beyinde neler gerçekleştiğini bulmak istemişler.
“DEHB grubunda, hem beynin tamamında hem de beyindeki alt ağ seviyelerinde nöral esnekliğin önemli oranda azalmış olduğunu gözlemledik” diyor Lin. “Özellikle de varsayılan mod ağı, dikkatli ilişkili ağlar, yürütücü işlevle ilişkili ağlar ve beynin duyusal, motor ve görsel işlemeyle ilişkili ana ağlarında.”
Araştırmacılar ayrıca DEHB ilacı kullanan çocuklardaki nöral esnekliğin önemli oranda artış gösterdiğini keşfetmiş.
Kaynak: North Carolina Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
