66 milyon yıl önce 10 kilometrelik bir asteroit Dünya’ya çarpmış ve dinozorların kitlesel yok oluşunu tetiklemişti. Yeni bulgular, Chicxulub çarpışmasının bir depremi tetiklediğini de gösteriyor. Bu deprem o kadar büyükmüş ki, çarpışmadan haftalar veya aylar sonra bile gezegeni sarsmaya devam etmiş. Bu “mega depremde” açığa çıkan enerji miktarının 1023 jul olduğu tahmin ediliyor; yani 2004 yılında meydana gelen 9,1 büyüklüğündeki Sumatra depreminde çıkan enerjinin 50.000 katı kadar.
Bilim insanı Hermann Bermudez, bu “mega depremin” bulgularını Amerika Yerbilimleri Derneği’nin (GSA) bu Pazar gerçekleştirilecek GSA Connects toplantısında sunacak. Bermudez, bu yılın başlarında GSA Yüksek Lisans Öğrencisi Araştırma Hibesi’nin desteğiyle Teksas, Alabama ve Mississippi’de o meşhur Kretase-Paleojen (K-Pg) kitlesel yok oluş sınırının yüzey bölümlerini ziyaret ederek veri toplamış. Böylelikle, Kolombiya ve Meksika’da bu feci çarpışmanın kanıtlarını belgelediği önceki çalışmasını destekleyen bulgulara ulaşmış.
Bermudez, 2014 yılında Kolombiya’nın Gorgonilla Adası’nda saha çalışması yürütürken küçük küre birikintileri keşfetmiş. Bu yapılar, bir asteroit çarpışması sırasında atmosfere fırlayan ve ‘tektit’ ya da ‘mikrotektik’ adıyla bilinen (1,1 mm kadar geniş) ufak cam küreleri ve çömlek parçalarıyla dolu tortu katmanları. Cam küreler, çarpışmadan kaynaklı ısı ve basınç Dünya’nın kabuğunu eritip etrafa saçtığı zaman oluşuyor. Ufak ve erimiş sıvılar atmosfere fırlayıp cama dönüşerek, yer çekiminin etkisiyle yüzeye geri düşüyor.
Gorgonilla Adası kıyılarında ortaya çıkan bu kayalar, yaklaşık 2 km aşağıdaki okyanus tabanından bir hikaye anlatıyor. Burada, çarpışma bölgesinin yaklaşık 3.000 güneybatısında; asteroit çarptığı sırada okyanus tabanında kum, çamur ve küçük okyanus canlıları birikmiş durumdaymış. Deniz tabanının 10-15 metre altı kadar uzak bir bölgedeki çamur ve kumtaşı katmanları, günümüzde bu yüzeylerde muhafaza olan ve Bermudez’in çarpışma kaynaklı sallantıya atfettiği yumuşak çökelti bozulmasına maruz kalmış. Sallanmadan kaynaklı fay ve şekil bozulmaları, çarpışma sonrasında biriken ve cam küre bakımından zengin olan bu tabakada yukarı doğru devam ediyor. Dolayısıyla daha ince taneli bu çökeltilerin okyanus tabanına ulaşması için sallantının haftalar ve aylar boyunca devam etmiş olması gerekiyor. Bu cam küre çökeltilerinin hemen üstünde muhafaza olmuş eğreltiotu sporları, bitki yaşamının çarpışmadan sonraki ilk iyileşmesine işaret ediyor.
Bermudez şöyle açıklıyor: “Gorgonilla Adası’nda keşfettiğim bölüm, K-Pg sınırını incelemek yönünde harika bir yer çünkü en iyi korunmuş bölgelerden biri ve okyanusun derinliklerinde bulunuyor; dolayısıyla tsunamilerden etkilenmemiş.”
Mega depremin meydana getirdiği şekil bozulmalarının kanıtları, Meksika ve Birleşik Devletler’de de muhafaza olmuş. Bermudez, Meksika’daki El Papalote mostrasında sıvılaşma bulgularına rastlamış. Kuvvetli sallantılar, suya doymuş çökeltilerin sıvı gibi akmasına sebep olduğunda sıvılaşma meydana geliyor. Bermudez Mississippi, Alaba ve Teksas’ta, mega depremle ilişkili görünen fay ve çatlaklar belgelemiş. Asteroit çarpışmasının sonucunda birbiri ardına meydana gelen felaketlerden olan dev bir dalganın bıraktığı yeryüzüne çıkmış birkaç oluşum bölgesinde de tsunami çökeltilerine rastlamış.
Bermudez, bu Pazar ABD’nin Denver şehrinde gerçekleşecek GSA Connects toplantısında bu mega depremin bulgularından bahsedecek. Pazartesi günü ise stunami çökeltilerine ve depremle ilişkili şekil bozulmalarına yönelik gözlemleriyle ilgili bir poster sunumu yapacak. Sunum İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Fransızca ve Çince dillerinde görülebilecek. Bermudez yaptığı araştırmadan bahsederken, Dünya tarihindeki bu olağanüstü olayın hikayesini anlatan çok sayıdaki mostrayı ziyareti ve incelemesinde işbirliğinin önemli bir rol oynadığını vurguluyor.
Kaynak: Amerikan Yerbilim Derneği. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
