Kanarya Adaları Astrofizik Enstitüsü (IAC), La Laguna Üniversitesi (ULL) ve ABD Uzay Teleskobu Bilimi Enstitüsü’nde (STScI) çalışan astrofizikçilerin oluşturduğu uluslararası bir araştırma takımı, üç cüce küremsi galakside (gökyüzü düzleminde) çapraz dönüş gerçekleştiğini keşfetmiş. Samanyolu Galaksisi’nin etrafında daire çizen ve gözlemlenmesi zor olan bu galaksiler çok sönük ışık yayıyor. Avrupa Uzay Ajansı’nın GAIA uydusundan alınan en son veriler ile elde edilen yeni bulgular, galaksilerin evrimsel kökeninin takip edilmesine yardımcı oluyor. Çalışmanın sonuçları, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS) bülteninde yayımlandı.
Cüce galaksiler, evrenbilimde özel bir ilgi alanı. Standart evrenbilimsel model, bu tip galaksilerin ilk oluşan galaksiler olduğunu öne sürüyor. Bunların büyük çoğunluğu, Samanyolu Galaksisi gibi büyük galaksiler yüzünden yok olmuş veya yutulmuş. Fakat geriye kalanlar, evrenin ilk zamanlarına yönelik değerli bilgiler içeriyor.
Cüce galaksilerin alt sınıflarından biri de cüce küremsiler. Düşük ışık saçan bu galaksiler çok yayılı duruyor. Büyük miktarlarda karanlık madde içeriyor ve neredeyse hiç gaz barındırmıyorlar. Keşfedilmelerinden bu yana, üzerlerinde derin çalışmalar yapılmış. Fakat detaylı şekilde incelemek teknik yönden zor olduğundan, iç kinematikleri halen bilinmiyor.
Daha önce yapılan çeşitli çalışmalar, cüce küremsilerin iç dönüş kalıpları sergilemediğini; fakat yıldızlarının genelde galaksi merkezine doğru ve tersi yönde rastgele yörüngelerde hareket ettiğini göstermiş. Ancak bir diğer önemli cüce alt sınıfı olan düzensiz gruptaki galaksiler, büyük miktarlarda gaz barındırıyor ve bazı durumlarda dahili dönüş sergiliyor. Bu farklılıklar, bu iki tip cücenin farklı bir kökenden geldiğini ya da büyük galaksilerle (bizim durumumuzda Samanyolu Galaksisi’yle) olan etkileşimlerin, küremsilerin iç dönüşlerinin kaybolmasında çok önemli bir rol oynadığı çok farklı bir evrim tarihini akla getiriyor.
Kaynak: Kanarya Adaları Astrofizik Enstitüsü. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
