Kendi Maskenizi Kendiniz Yapın; Dikiş Makinesine Gerek Yok

Evde maske nasıl yapılır? İhtiyacınız olan her şey muhtemelen evde vardır. İşte evde maske yapımının tarifi:

PopSci’nin COVID-19 dosyasının tamamını buradan takip edin.

ABD’nin Georgia eyaletindeki Phoebe Putney hastanesi, bir haftadan kısa bir sürede altı aylık malzeme harcadı. Kaliforniya eyaletindeki Stanford hastanesi, sürdürülebilir tişört üreticisi For Days şirketinden, havlu kumaştan yapılan N95 maske örtüleri üretmesini istedi. Christian Siriano gibi lüks moda tasarımcıları bile tıbbi seviyeli maske ve cüppe üretmeye başladı.

Kolorado’da tıbbi tedarik zinciri danışmanı olan Katie Kozel, “Moda tasarımcılarının ve başka herhangi birinin el yapımı maske üretimine destek vereceği kimsenin aklına gelmezdi” diyor. “Fakat daha önce kimse, yağmurlukları izolasyon elbisesi biçiminde kullanmaya da çalışmamıştı. Şu an böyle olduğunu görüyoruz.”

Birleşik Devletler çapındaki hastanelerde yaşanan koşullar haberlere çıktıkça, sosyal medya ve internette el yapımı maske tarifleri artış gösterdi. İnsanlar da buna katkıda bulunmak istiyor. Fakat böyle bir maskenin kıymeti, tıbbi uzmanlara yardım etme bakımından pek yüksek olmasa da; kendinizi ve etrafınızdaki insanları korumak açısından kıymetli olabilir.

N95 ve ameliyat maskeleri arasındaki fark

N95 solunum aletleri, boyut olarak 0.3 mikron olan parçacıkların yüzde 95’ini süzen bir filtreye sahip katı maskeler. Ayrıca bu maskeler, sıkı bir engel teşkil ettiklerinden emin olmak için her bir sağlık çalışanında test ediliyor ve maskelerin yüze uygun olması sağlanıyor. Çoğu kişisel koruyucu malzeme (KKM) gibi, N95 maskelerinin de her kullanımdan sonra bertaraf edilmesi gerekiyor. Fakat ABD Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezleri (CDC), maskeler yetersiz sayıda olduğundan; sağlık çalışanlarının, kullanılmış N95 maskelerini iki kullanım arasında kese kağıtlarında saklamalarını öneriyor. Bu durum, sağlık çalışanları ve hastalar arasında hastalığın bulaşma tehlikesini artırıyor.

Bunun aksine ameliyat maskeleri, eriyik-üfleme yöntemiyle üretilen büzgülü kumaştan yapılmış ve yüzde gevşek duran korumalar. Bu malzeme, virüsü taşıyabilen ufak parçacıkları engellerken; aynı zamanda maskeyi takan kişinin nefes almasına olanak sağlayan, yapay polimer liflerden oluşan ince bir ağ. Ancak bunlar, N95 solunum cihazları kadar sıkı şekilde kapanmıyorlar; bu yüzden, havadan gelen koronavirüs parçacıklarına karşı aynı korumayı sağlamıyorlar (bu parçacıklar, havada üç saate kadar kalabiliyor ancak hastalığa sebep olup olmadıkları bilinmiyor).

Ameliyat maskeleri, giyen kişiyi enfeksiyondan koruma amacı taşımıyor; ağzınızdan veya burnunuzdan çıkabilecek bulaşıcı damlacıkları çevreleyerek, diğer insanları korumayı amaçlıyor (hastalık belirtisi gösterin ya da göstermeyin, fark etmez). Yetkililer bu yüzden, yalnızca belirti gösteren ya da COVID-19 olduğundan şüphelenilen kişilerin maske takmasında ısrar ediyor.

Fakat artık sağlık uzmanlarının, COVID-19 enfeksiyonlu hastaların etrafında ameliyat maskesi takmaktan başka seçeneği yok. Daha güvenli ve daha zor bulunan N95 solunum aletlerini ise, yalnızca entübasyon gibi tehlikeli işlemler gerçekleştirirken takıyorlar. Hatta ameliyat maskeleri bile artık zor bulunuyor.

Ameliyat maskelerine bir alternatif olarak kumaş maskeler

Yeni Güney Galler Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, birkaç yıl önce; yeniden kullanılabilen kumaş maskelerin kullanımı üzerine çalışma yapmış ve bunları takan doktorların, önemli derecede yüksek bir solunum enfeksiyon tehlikesi geçirdiğini bulmuşlar. Çalışmada kullanılan bu maskelerden, parçacıkların neredeyse yüzde 97’si geçmiş. Suni ameliyat maskelerinden ise parçacıkların yüzde 44’ü geçmiş. Kumaşın nemi alıkoyma kabiliyeti, ayrıca bu maskelerin tekrar kullanılmış olması; maskelerin verimsizliğine katkıda bulunan etmenlerden olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün; COVID-19 patlak verdiği sırada, kumaş maskelerin sağlık ortamlarında kullanılmasını “hiçbir koşulda tavsiye etmemesine” şaşırmamalı.

Ancak salgın ilerledikçe; uzmanlar, kumaş maskelerin halk için yararlı olup olmayacağını sorgulamaya başladılar. Bunun sebebi; kumaş maske takmanın, hiç maske takmamaya göre ne fayda sağladığının halen belli olmaması. Pittsburgh Üniversitesi’ndeki araştırmacıların 2006 yılında yaptığı bir çalışmada, el yapımı maskelerin verimini kanıtlamanın kolay olmadığı belirtilmiş. Diğer taraftan, İngiltere Halk Sağlığı kurumunun 2013 yılında yaptığı bir çalışmada araştırmacılar, “evde yapılan bir maskenin sadece son çare olarak düşünülmesi gerektiğine” fakat bunun, hiç yoktan iyi olduğuna karar vermişler.

Bir yüz maskesi nasıl yapılır

Şunu açıklığa kavuşturalım: Ne kadar etkili olursa olsun, maskeler sizi COVID-19’dan korumayı garanti etmez.

İngiltere Halk Sağlığı kurumunun çalışmasındaki araştırmacılardan biri olan Anna Davies, şöyle söylüyor: “Bir maske, yalnızca onu takan kişi kadar etkilidir ve sosyal mesafe uygulaması ile iyi bir el temizliğinin yerine geçmez.”

Mükemmel bir dünyada, dışarıda herkesin maske takması ve virüsün sessizce yayılmasını önlemeye yardımcı olması gerekirdi. Ayrıca CDC, söylenenlere göre sadece belirti gösterenlerin değil; herkesin halk arasında maske takmasını önermeyi düşünüyor.

Maalesef, maskeleri elde etmek şu an biraz zor. Ayrıca maske satın almak, onlara ihtiyacı olan sağlık çalışanları için tedarik miktarını azaltıyor. CDC yeni bir öneri yayınlamasa bile; hasta bir yakınına bakan kişiler, muhtemelen en az iki tane maske bulundurmalı ki bu sayede, birini giyerken diğerini temizleyebilsinler.

Bizim sunduğumuz eğitim, dikiş makinesi olmayan insanlara yönelik basit bir proje niteliğinde (açık kaynaklı küresel bir COVID-19 projesi olan MakerMask‘ten uyarlandı). Pek çok projede pamuk istenirken; Davies, bunun diğer kumaşlardan daha iyi ya da daha kötü olduğunu gösteren hiçbir şey bulunmadığını söylüyor. Sadece daha rahat ve genelde insanların elinde bulunan bir şey. Araştırmacıların hipotezine göre; pamuk maskelerin hidrofilik (suyu seven) nitelikleri, daha yüksek solunum enfeksiyonu oranlarına katkıda bulunabildiği için, biz MakerMask’ın ameliyat maskelerinde kullanılan malzemeye benzeyen (fakat aynısı olmayan) hidrofobik yapay bir malzeme kullanma önerisine bağlı kaldık. Ayrıca bu malzeme, birçok insanın evinde vardır.

İstatistikler

Süre: Elle dikilirse 90 dakika

Tahmini malzeme masrafı: 15 lira civarı

Seviye: Orta

Araçlar

• İğne ve iplik
• Makas
• Cetvel
• Ütü
• Dikiş iğnesi ya da çengelli iğne
• Tahta kalemi
• (İsteğe bağlı) Dikiş sökücü

Gereçler

• 1 adet orta boy, dikişsiz, polipropilen, yeniden kullanılabilir alışveriş çantası
• 2 adet pipet temizleyici (veya plastik kaplamalı torba bağı)
• (İsteğe bağlı) 1 ya 2 cm genişliğinde, 1.5 metre kurdele

Talimatlar

1. Yeniden kullanılabilen alışveriş çantasını yıkayın

• Dikkat: Özellikle dikişsiz (non-woven/NWPP) polipropilenden yapılmış yeniden kullanılabilir alışveriş çantası önerdik, atılabilir plastik torba değil. Söylemeye gerek yoktur belki ama maskenin altından nefes alabiliyor olmanız lazım. Yalıtımlı çantalardan (genelde iç kısımda bir miktar folyo maskesi olan) veya plastikle kaplanmış su geçirmez çantalardan da uzak durun.
• Not: Eğer yapabiliyorsanız, bulabildiğiniz en uzun saplı çantı seçin. Eğer onları maske kayışı olarak kullanırsanız, bu proje daha kolay olur. Eğer saplar yeterince uzun değilse, kurdeleden nasıl kayış yapacağınızı açıklayacağız.

2. Alışveriş çantasının yan taraflarını kesin ve böylece malzeme düz hale gelsin. Sapları kesmeyin.

3. Malzemeyi, iki yaprak haline gelecek şekilde kesin. Eğer çantanın altında dikiş yeri varsa, yan dikişlerde yaptığınız gibi kesin. Her birinin kendi sapı bulunan, iki temiz NWPP yaprağınız olacak.

4. Bir yaprağı ölçüp kesin. Cetvelinizi kullanarak, sapla beraber kenarı ölçün ve merkezi bulun. Tahta kaleminizle işaretleyin. Bunu bir başlangıç noktası şeklinde kullanarak, saplara doğru 12 cm geriye ölçüm yapın ve yeniden işaretleyin. Her bir işaretten aşağı doğru 23 cm ölçün ve paralel şekilde dikey kesim çizgileri çizin. Çizgileri alt tarafta birleştirin. Üst tarafta, kenarı sapla birlikte tamamlanmış (dikilmiş) 23’e 23 cm bir kareniz olmalı.

• Not: Eğer sap, ölçtüğünüz kareye sığmayacak kadar dar yerleştirilmişse; en basit çözüm, 8. adıma atlamak ve bunun yerine kurdele kullanmak (9. adım).

5. Malzemenin diğer yaprağında 4. adımı tekrarlayın.

6. Sapları köşelerden ters katlayın. Bir yaprağı ters çevirin (yaprağın önceden iç tarafı olan yer) ve malzemeyi o köşeden 1.5 cm katlayın. Katlanan yeri, düşük ısıda ütüleyip düzleştirin. Ardından, köşeden yarım santim dikin. Diğer yaprağı düz tarafıyla yerleştirin (yaprağın önceden dış tarafı olan yer) ve diğer yaprak gibi, 1.5 santim katlayın, ütüleyin ve köşeden yarım santim dikin.

• Dikkat: Polipropilen bir plastik çeşididir. Yüksek ısı kullanırsanız erir ve projeniz bozulur; büyük ihtimalle ütünüz de. Eğer “poli” ayarı yoksa, en düşük ayarı deneyin (genelde ipektir) ve katlanan yer düzleşmezse hafifçe artırın.

7. Yaprakları bir araya getirin. Maskenizde iki kumaş katmanı olacak. Katmanlardan birini, sap sola bakacak şekilde çalışma yüzeyine yerleştirin. Diğerini de, sap sağa bakacak şekilde onun üzerine koyun. Yerlerine oturtun.

• Not: Yaprakların baskılı tarafının aynı yönde olmasını öneriyoruz; bu sayede maskenin arka kısmı, ön kısmından farklı renkte olmaz. Davies bunun, maskeyi yanlışlıkla ters takmamanıza ve kirli yüzeyin, ağzınız ile burnuza gelmemesine yardımcı olacağını söylüyor.

8. Kafa bağlarını yapın. Sapları yarısından katlayın ve ortadan kesin. Maskeyi, iki tarafdan gelen saplarla yüzünüzün ortasına gelecek şekilde tutun ve sapların, en az 10 santim boşlukla kafanızın arkasına ulaşacak kadar uzun olduğundan emin olun.

9. (İsteğe bağlı) Kayışları kurdeleden yapın. Eğer çantanızın sapları kayış olacak kadar uzun değilse, bunları kendiniz yapmanız gerekecek. NWPP yapraklarınızın saplarını kesin ya da dikiş sökücü kullanarak bunları çıkarın. Maskeyi yüzünüzün ortasında tutun ve mezureyi kullanarak, her bir kayışın uzunluğunu hesaplayın; her biri, yüzünüzün kenarından kafanızın arkasına gidecek ve arka tarafta rahatça bağlanacak kadar uzun olmalı. Kurdeleleri kesin ve onları, sapların olması gerektiği yere yerleştirin. Maskeyi takarak uygun olup olmadığını kontrol edin. Kurdeleler doğru uzunluktaysa, çift dikiş atın ve parçaları, yaprakların ters yüzüne dikin.

10. Yaprakları birbirine dikin. Çift dikiş atın ve bütün kenarları dikin.

11. Alt kenarı tamamlayın. 6. adımda yaptığınız gibi; alt kısmı 1.5 santim katlayın ve ütüleyin. Köşeden yarım santim olacak şekilde dikin.

12. Ayarlanabilir burunluğu yapın. Yeniden, üst kısımdan 1.5 santim katlayın ve ütüleyin. Pipet temizleyicileri veya torba bağlarını ikiye bükün ve onları, maskeyle aynı genişlikte kesin. Köreltmek için, uçlarından katlayın. Metal bağları, katlanan yerin içerisine sokun ve katlamayı sabit tutun. Ardından, katlanan yeri bağların altından ve yanlarından dikin.

12. Maskeyi genişletmek için üç katmanlı kıvrım yapın. Kıvrımlar, dışarıda yaklaşık 4 cm ve içeride 1.5 cm genişliğinde olmalı ve burunluğa paralel olmalılar. Eğer yardımı olacaksa, kumaşınıza çizgi çizin, bunları katlayın ve uygun şekilde ütüleyin. Bunları, köşeden yarım santim olacak şekilde her iki tarafa da dikin. Bu sefer, kıvrım dikişinin güçlü olduğundan emin olmak için çift dikiş atın.

13. Maskenizi dezenfekte edin. İlk kez kullanmadan önce, maskenizi 10 dakika boyunca kaynar suya koyun. Kullanımlar arasında bu adımı tekrarlayın.

Bir yüz maskesinin tek başına yeterli olmadığını unutmamakta fayda var. Gözlerinizi korumak için gözlük veya koruyucu gözlük taktığınızdan da emin olun ve yüzünüzü örten kısma asla dokunmayın. Kullanmanız bittikten sonra, onu arındırın ve bakterilerin çoğalmasını önlemek için tamamen kurumasını sağlayın (eğer mümkünse güneşte). Ardından; maskeyi temiz, plastik ve açılıp kapanabilir bir kapta saklayın.

Bu el yapımı maske, hastaneye bağışlanmak için yapılmıyor. Maskeyi kendiniz, aileniz ve birlikte yaşadığınız insanlar için bulundurun. Maske kıtlığının yaşandığı bir zamanda bu; eğer kalabalık bir yerden veya kamusal bir alandan geçmeniz ya da hasta olan birine bakmanız gerekiyorsa, “hiç yoktan iyidir” önlemi niteliğinde. Lütfen, yerel yetkililerin verdiği talimatları takip edin ve sosyal mesafe uygulamasının, ellerinizi güzelce yıkamanın ve evde kalmanın; hâlâ kendinizi ve ailenizi COVID-19’dan korumak için en iyi yöntemler olduğunu unutmayın.

Yazar: Alden Wicker/Çeviri: Ozan Zaloğlu.