Galaksiler, yıldız patlamalarından çıkan galaktik rüzgarlar sayesinde dış ortamlarıyla madde alışverişi yapabiliyor. Uluslararası bir araştırma takımı, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskop’unda yer alan MUSE cihazı sayesinde bir galaktik rüzgarın haritasını ilk defa çıkarmış. Detayları dün MNRAS bülteninde yayımlanan bir çalışmada anlatılan bu benzersiz gözlem, evrendeki kayıp maddenin bir kısmının nerede bulunduğunu ortaya çıkarmaya ve bir galaksinin etrafındaki bulutsunun oluşumunu gözlemlemeye yardımcı oluyor.
Evrendeki yıldız adalarına benzeyen galaksiler, periyodik tablodan bilinen elementlerden oluşan sıradan veya baryonik maddelerin yanısıra bileşimi henüz bilinmeyen karanlık madde de barındırıyor. Galaksilerin oluşumunun anlaşılmasındaki en büyük sorunlardan biri de, galaksilerdeki normal maddeyi meydana getiren baryonların yaklaşık %80’inin kayıp olması. Geliştirilen modellere göre bunlar, yıldız patlamalarından çıkan galaktik rüzgarlar yardımıyla galaksilerden galaksiler arası uzaya atılmış.
Uluslararası bir araştırma takımı ise MUSE cihazını başarıyla kullanarak, henüz oluşma aşamasında olan genç bir galaksi ile bir bulutsu (gaz ve yıldızlararası toz bulutu) arasındaki alışverişlere yön veren galaktik rüzgarın detaylı bir haritasını çıkarmış.
Araştırma takımı, bir kuasara olan yakınlığı sebebiyle Gal1 galaksisini gözlemlemeyi tercih etmişler. Söz konusu kuasar, bilim insanlarını çalışma alanına doğru yönlendiren bir “deniz feneri” görevi görmüş. Araştırmacılar ayrıca, bu galaksi civarında bulunan bir bulutsuyu da gözlemlemeyi planlamış ancak bulutsunun parlaklığı bilinmediğinden, başlangıçta bu gözlemin başarılı olup olmayacağı belli değilmiş.
Galaksi ile kuasarın mükemmel konumlarda bulunması ve galaktik rüzgarlar sebebiyle gerçekleşen gaz alışverişinin keşfi, benzersiz bir haritanın çıkarılmasını sağlamış. Bu sayede, Gal1 galaksisinde yer alan ve magnezyumu (evrenin kayıp baryonlarından bir kısmı) aynı anda yayıp emen oluşum halindeki bir bulutsu ilk defa gözlemlenmiş.
Yakın evrende bu tür normal madde bulutsuları olduğu bilinse de, oluşum halindeki genç galaksilere yönelik mevcudiyetleri şimdiye kadar varsayım niteliğindeymiş.
Bu sebeple evrenin kayıp baryonlarından bir kısmını keşfeden bilim insanları, normal maddenin %80-90’ının galaksilerin dışında bulunduğunu doğrulamış. Bu gözlem, galaksilerin evrimine yönelik modellerin geliştirilmesine yardımcı olacak.
Kaynak: Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
