Gözün ne kadar değerli olduğunu anlamak için farklı türlerde defalarca evrimleştiğini söylemek yeterlidir. Ancak elektromanyetik spektrumları algılamak önemli olduğu kadar da pahalıdır. Science Advances dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, bir balık türünün gözleri vücuda alınan enerjinin %15’ini kullanıyor!
Bir tür olarak bizler, gözlerimizin yuvarlak olması sayesinde daha keskin görüşlere sahip olduk. Ancak doğada birçok tür gördüklerini bizim yapabildiğimizden çok daha fazla ayrıntılandırıyor. Aslında uzun bir zamandır gözlerin maliyetinin fazla olduğu tahmin ediliyordu çünkü karanlığa gömülmüş olan türlerin çoğunda gözler yok oluyor. Ancak ne kadar maliyetli olduğu bir soru işaretiydi.
Beyin de çok fazla enerji tüketir, belki de bu yüzden hiçbir tür onu bizler gibi bir araç haline getirememiştir. Tahminlere göre beynimiz günlük enerjimizin %20sini kullanıyor. Bu miktarın bir kısmı da retinamızdan gelen sinyallerin değerlendirilmesine harcanıyor. Ancak ne kadarı?
Astyanax mexicanus türü bir kör balık bahsi geçen konu hakkında üzerinde çalışmak için adeta biçilmiş kaftan. Bu balık mağarada yaşıyor ve gözlere sahip değil. Bu türün farklı bir grubu ise ırmakların yüzeye yakın noktalarında yaşar ve görebilir.
İki grup birbirleri ile çiftleşebilecek kadar yakın, bu yüzden de gözleri olanların gözlerini kaybetmesi çok kolay olabilirken hala grubun büyük bir kısmı gözlere sahip. Bu süreç hakkında ekip şöyle bir not düşmüş, “Mağarada yaşama süreleri yarı yarıya olan bireylerin gözlerinde aktivite azlığı görüldü.” Lund Üniversitesi’nden Dr. Damian Moran konu hakkında “bu tür üzerinde yapılan ölçümlerimiz, balığın yaşına bağlı olarak değişmekle birlikte, günlük kullanılan enerji miktarının %5 – %15’inin gözler tarafından tüketildiğini gösteriyor. Mağarada yaşayan grup ise gözlerini bir süreden sonra kaybetti çünkü hiçbir getirisi olmayan bir organ için yüksek miktarda enerji harcaması yapması gerekecekti” diyor.
Nehirlerde yaşayan balıklar üzerinde enerji tüketimi incelendiğinde, vücut/beyin büyüklüğü oranı daha küçük olan küçük boyutlu balıklarda sinir sisteminin ihtiyaç duyduğu enerji miktarının en yüksek olduğu görüldü. 1 gramlık balıkta enerji kullanımı %15 ike 8.5 gramlık balıkta enerji kullanımı yaklaşık olarak %5’ti. Bu durumda besinsel açıdan fakir bir alan olan mağara da yaşayan grup için ise gözleri köreltmek hayatta kalmak için büyük avantaj demek oluyor.
Moran ve ekibi bulguları, görüşü kısmen körelmiş olan bireyler ve iki farklı grubun çiftleştirilmesi ile oluşmuş olan bireyler arasında yaptığı karşılaştırma ile doğruladı. Ayrıca enerji tüketimi ile alakalı büyüme oranı gibi özelliklerin karşılaştırılan iki grupta da benzer olduğunu ekliyorlar.
İnsanda duyu kaybı, nöronların yeniden düzenlenmesine katkıda bulunup diğer bölgelerin geliştirilmesine ortam yaratmışken, bu türde enerji tüketiminin azaltılmasına yarar sağlamış gibi görünüyor çünkü görüşü körelmiş olan bireylerin beyin kitlelerinde %30’a kadar bir düşüş olduğu açıkça görülüyor.
