Artık elimizde Güneş Sistemi’nin sınırlarından birinin üç boyutlu haritası var.
Gökbilimciler, yıldızımızdan çıkan güneş rüzgarının etkisinin sonunu gösteren sınır olan heliosferin şeklini belirlemeyi ilk defa başarmışlar. Yeni keşif, Güneş Sistemi’nin ortamını ve bu ortamın yıldızlararası uzay ile nasıl etkileşim kurduğunu daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.
ABD Enerji Bakanlığı’na bağlı Ulusal Los Alamos Laboratuvarı’nda çalışan gökbilimci Dan Reisenfeld, “Fizik modellerinde, bu sınır yıllardır kuramsallaştırılıyordu” diyor. “Fakat bu sınırı ilk defa gerçekten ölçerek, üç boyutlu haritasını çıkarabildik.”
Aslında, heliopaz (helio-duraksama) olarak bilinen bir sınır olan heliosferin kenarıyla daha önce karşılaşmıştık. 40 yıldan uzun bir süre önce fırlatılan iki Voyager keşif aracı da söz konusu sınırla karşılaşmış ve onu geride bırakarak uzayın yıldızlararası bölgesine geçmişti.
Heliopaz büyüleyici bir yer. Güneş, uzaya devamlı olarak yüklü bir parçacık akımı (süpersonik bir iyonlaşmış plazma rüzgarı) fırlatıyor. Bu güneş rüzgarı, belli bir mesafeden sonra gücünü kaybediyor ve artık yıldızlararası uzayın basıncına yeterince karşı koyamıyor. Bu durumun gerçekleştiği nokta, heliopaz şeklinde adlandırılıyor.
Uzayın yıldızlararası bölgesinde pek fazla madde bulunmuyor fakat düşük yoğunlukta da olsa atom ve yıldızlar arasında esen kozmik bir rüzgar barındırıyor.
Bu iki şey arasındaki sınırın şekli, bir süredir tartışma konusuymuş. Yuvarlak bir baloncuğa mı benziyor? Yoksa Samanyolu galaksisinde gezerken Güneş Sistemi’nin arkasından akan kuyruğuyla birlikte kuyruklu yıldız benzeri bir yapıya mı sahip? Daha çok tuhaf bir kruvasana mı benziyor?
Tam olarak oraya gidip inceleyemiyoruz; Voyager 1 ile 2, helipaz ile karşılaştıklarında Güneş’ten sırasıyla 121 ve 119 gökbilimsel birim uzaktaydı ve oraya ulaşmaları onlarca yıl sürmüştü.
Ancak bu durum, oraya bakamayacağımız anlamına gelmiyor. Reisenfeld ve takımı, yeni çalışmada NASA’nın Dünya yörüngesinde dolaşan ve helioşit (helio-kılıf) fırlayan parçacıkları ölçen Yıldızlararası Sınır Kaşifi (IBEX) uydusunu kullanmış. Helioşit, heliosferin en dış bölgesi.
Çalışma The Astrophysical Journal Supplement Series bülteninde yayımlandı.
Michelle Starr/ScienceAlert. Ç: O.
