Jüpiter’in buzlu uydusu Europa, bilim insanlarının söylediğine göre yeterince sıcaklık görmüş ve bunun sonucunda iç kısmında katmanlar ile bir yüzey altı okyanusu oluşmuş. Bulgular, araştırmacıların diğer gezegenlerde yaşam ihtimaline yönelik yeni şeyler öğrenmesine yardımcı olabilir.
NASA’nın ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Jet İtiş Laboratuvarı’nda gezegen bilimci olan Mohit Melwani Daswani, Galileo görevinde toplanan verilerin çözümlendiği bir araştırma takımının başında bulunuyor. Galileo, 1990’ların ortalarından itibaren Jüpiter ve uyduları üzerinde yaklaşık sekiz yıl boyunca çalışma yapmış ve Europa uydusunun buzlu yüzeyinin altında, sıvı sudan meydana gelen küresel bir su kütlesi olabileceğini keşfetmiş.
Daswani’nin takımına göre Europa’daki bu okyanus, farklılaşma adı verilen ve katman meydana getiren bir olgunun sonucunda oluşmuş olabilir. Daswani, elde ettikleri bulguları dün sanal ortamda yapılan Goldschmidt konferasında duyurdu. Goldschmidt konferansı, her yıl jeokimya ve ilişkili alanlar üzerine yapılıyor.
Daswani, Europa’nın yaşanabilir bir dünya için gerektiği düşünülen bazı anahtar özelliklere sahip olduğunu söylüyor. Elde edilen bulgular, diğer gezegenlere ve hatta Güneş sisteminin ötesindeki dünyalara yönelik yapılan yaşanabilirlik çalışmalarında çeşitli yansımalar meydana getirebilir. Takım, 2030’dan önce fırlatılacak Europa Clipper gibi görevlerin, buzlu uydunun yaşanabilir olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olmasını umuyor.
Daswani’nin takımı, umut vadeden bir işaretin kanıtlarına ulaşmış: Europa’nın okyanusu, daha önce Europa’nın iç kısmında bulunan ve su taşıyan minerallerin bozunması sonucunda oluşmuş olabilir. Bu süreç, Europa’nın “bir soğan gibi ayrı katmanlara ayrıldığı” farklılaşma sırasında meydana gelmiş olabilir.
“Europa’nın iç kısmı, dış kısımlarından çok daha yoğun. Bu durum, bize Europa’nın tarihi ve jeolojisine yönelik gerçekten önemli bir özelliği haber veriyor: Uyduda, farklılaşma işleminin meydana gelmesi için usulüne uygun şekilde yüksek ısı meydana gelmiş olabilir” diyor Daswani. Geçmişte oluşan bu ısı, Europa’nın şu an sıvı bir okyanus gizleyecek kadar sıcak olma ihtilamini de artırıyor.
Bu ısının kaynağı, uydunun iç kısmındaki radyoaktif bozulma ya da Jüpiter ile yakındaki büyük uydularla gerçekleşen etkileşimlerin sebep olduğu gelgit ısınması olabilir. Europa, sıvı okyanuslar ile birlikte yaşamı destekleyecek önemli bir özelliğe sahip.
Bu farklılaşma süreci, yaşanabilir gezegenimiz Dünya’da olduğu kadar Mars’ta da gerçekleşmiş. “Europa da bu süreci yaşayacak kadar büyüktü” diyor Daswani.
Farklılaşma ile yaşanabilirlik arasında doğrudan bir bağlantı bulunmuyor fakat Daswani, minerallerin ısı yoluyla bozunup okyanus oluşması sürecinin, Europa’ya özgü olmayabileceğini söylüyor. “İç kısımlarında bu ısının meydana geldiği büyük okyanus dünyalarında, okyanus oluşturan bir mekanizma olabilir” diyor Daswani. Minerallerin Europa’ya su bırakmasına yol açan süreçlerin incelenmesiyle, bir ötegezegenin sıvı okyanus barındırıp barındırmadığı anlaşılabilir. Çünkü Güneş sistemimiz ve ötesindeki dünyalarda, bu şekilde okyanus oluşuyor olabilir.
Daswani, Güneş sisteminde okyanusu barındıran fakat yaşam konusunda umut vadediyor gibi görünmeyen bir dünya olduğunu söylüyor. “Bu konuda, [Satürn’ün uydusu] Enceladus bir istisna olabilir. Europa’dan çok daha ufak olan bu uyduda, bu kadar yüksek ısı oluşmuş olamaz. Bunu biliyoruz çünkü Enceladus’un yoğunluğu, Europa’nın yoğunluğundan çok daha düşük. Okyanus, farklı bir süreçle oluşmuş olmalı.”
Fakat Europa’nın komşusu Ganymede de farklılaşmış bir iç yapıya sahip olabilir ve bu bağlamda Europa’ya benzeyebilir.
Elbette yaşamın var olması için sudan daha fazlası gerekiyor. Yeni araştırmada yer almayan ve Colorado Üniversitesi’nde yerbilimci olan Steve Mojzsis, “Yaşam kimyasal bir şeydir. Yaşam, kendine kimyasal işlemlerle güç verir ve kimya, elektronların akışıyla ilgilidir” diyor. Elektronların bu değiş tokuşu, enerji getiriyor. Metobalizma için kullanılan enerji de bu türden bir enerji.
Daswani gelecekte, Europa’nın okyanusunda yaşamın var olması için yeterli enerji bulunup bulunmadığını araştırmak istiyor.
Yazar: Doris Elin Urrutia/Space. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
