Dün ABD Alzheimer Derneği’nin Uluslararası 2021 Konferansı’nda sunulan birkaç araştırmaya göre hava kalitesinin iyileştirilmesi, bilişsel işlevi iyileştirebilir ve demans tehlikesini azaltabilir.
Bilim insanlarının sunduğu önceki raporlarda, hava kirliliğine uzun dönem maruz kalmak ile Alzheimer hastalığıyla ilişkili beyin plaklarının birikmesi arasında bağlantı kurulmuş. Fakat yeni toplanan bulgular; özellikle havadaki ince parçacıklar ve yakıt yanmasından kaynaklı kirleticiler olmak üzere kirliliğin azaltılmasının, tüm sebeplerden kaynaklı demans ve Alzheimer tehlikesinin azalmasıyla ilişkili olduğunu ilk defa gösteriyor.
Hem artan hava kirliliği seviyeleri hem de artan demans vakaları, dünya çapında birer sağlık krizine dönüştü. Önceki araştırmalarda hava kalitesi ve biliş arasında bağlantılar kurulsa da; yeni sunulan verilerde hava kirleticilerin demansı nasıl etkileyebileceği ve bunların azaltılmasının, beyin sağlığı için uzun vadede ne anlama gelebileceği inceleniyor. Elde edilen önemli bulgulardan bazıları şu şekilde:
- İnce parçacıklı maddelerin (PM2,5) ve trafikle ilişkili kirleticilerin (NO2), ABD Çevre Koruma Dairesi’nin (EPA) belirlediği mevcut standardın yüzde 10’u kadar ve 10 yıl boyunca azaltılması, ABD’de yaşayan yaşlı kadınlarda bilişsel gerilemenin yavaşlamasıyla ve demans tehlikesinin %14 ila %26 düşmesiyle ilişkilendirilmiş. Kadınlarda görülen bu etkiler yaştan, eğitim seviyesinden, yaşanılan coğrafi bölgeden ve kalp damar hastalığı bulunup bulunmamasından bağımsızmış.
- PM2,5 yoğunluğunun 10 yıl boyunca azalması; PM2,5’te metreküp hava (µg/m3) başına azalan gazlı kimyasalların her mikrogramında Fransız bireylerdeki tüm sebeplerden kaynaklı demans tehlikesinin %15 ve Alzheimer tehlikesinin %17 azalmasıyla ilişkilendirilmiş.
- Hava kirliliğine uzun dönemli maruz kalınması, ABD’lilerden oluşan büyük bir örnek topluluğunda kandaki beta amiloid seviyelerinin artmasıyla ilişkilendirilmiş. Bu durum, hava kalitesi ile Alzheimer hastalığını belirleyen fiziksel beyin değişimleri arasında biyolojik bir bağlantı olasılığı bulunduğunu gösteriyor.
Kaynak: ABD Alzheimer Derneği. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
