Dmitri Mendeleev, yüz elli yıl önce atomları çekirdeklerine göre sınıflandırmayı sağlayan periyodik tabloyu oluşturmuştu. Yaşam ağacı üzerinde çalışan biyologlar ise hücre çekirdeği için yeni bir sınıflandırma sistemi ortaya çıkarmış ve bir hücre çekirdeği tipini diğerine dönüştürmenin yöntemini keşfetmişler.
Bu hafta Science bülteninde yayımlanan çalışma, öncesinde birbirinden ayrı yürütülen birkaç deneyle ortaya çıkmış. Deneylerden birinin merkezinde, aralarında Baylor Tıp Fakültesi, ABD Ulusal Bilim Vakfı destekli Rice Üniversitesi Kuramsal Biyolojik Fizik Merkezi (CTBP) ile Batı Avustralya Üniversitesi ve SeaWorld’ün bulunduğu çok sayıda enstitüden oluşan uluslararası bir konsorsiyum olan DNA Hayvanat Bahçesi bulunuyor.
DNA Hayvanat Bahçesi’nde çalışan bilim insanları, birkaç metre uzunluğa ulaşabilen kromozomların katlanarak, yaşam ağacı genelinde farklı türlerin çekirdeklerine nasıl sığabildiğini sınıflandırmaya çalışıyormuş.
Yeni çalışmanın birinci eş yazarı, Baylor Genom Mimarisi Merkezi ile CTBP üyesi Dr. Olga Dudçenko, “İster solucanlara veya kirpilere bakalım, ister deniz üzümlerine ya da mercanlara; aynı katlanma kalıplarının ortaya çıktığını görüyoruz” diyor.
Araştırmacılar, nihayetinde sadece iki genel çekirdek tasarımının değişik biçimlerini gördüklerini fark etmiş. DNA Hayvanat Bahçesi’nin de eş başkanı olan Dudçenko, “Bazı türlerde kromozomlar, basılı bir gazetenin parçaları gibi düzenlenmiş” diyor. “Bir tarafta dış kenarlar varken, diğer tarafta katlanmış orta kısım bulunuyor. Ayrıca diğer türlerde, kromozomların her biri kırışarak küçük bir top haline gelmiş.”
Yeni çalışmanın eş yazarı, DNA Hayvanat Bahçesi’nin eş başkanı ve Baylor’da akademi üyesi olan Dr. Erez Lieberman Aiden, “Dolayısıyla karşımızda bir bulmaca vardı” diyor. “Veriler, evrim sürecinde türlerin bir tipten diğerine gidip gelebileceğine işaret ediyordu. Biz de kontrol mekanizmasının ne olduğunu merak ettik. Bir çekirdek tipini, laboratuvarda başka bir çekirdek tipine dönüştürmek mümkün olabilir miydi?”
Araştırmacılar, hücrelerin bölünme şeklinde rol oynadığı bilinen condensin II adlı bir proteinin ortadan kaldırılmasıyla, insanlardaki hücre çekirdeğinin bir sinek hücresinin çekirdeğini andıracak şekilde yeniden düzenlenmesini sağlayabileceklerini keşfetmişler.
Molly Chiu/Baylor Tıp Fakültesi. Ç: O.
