Bir canlı içinde yaşadığı ortamda bir tehdit ile karşılaştığında, diğerlerini de tehlikeye karşı uyarması türe avantaj sağlar. Mikroskobik yuvarlak solucan C. elegans, içinde yaşadığı çevrede patojenik bakteri P. aeruginosa gibi tehlikelerle düzenli olarak karşılaşıyor. Cazip bir besin gibi görünen bu bakteri, yenmesi halinde solucanları hasta yapabiliyor. C. elegans, insanların dünyasında olduğu gibi bağıramıyor. Fakat Princeton Üniversitesi’ndeki araştırmacı Coleen Murphy’nin laboratuvarında çalışan bilim insanlarının yeni araştırması, P. aeruginosa ile karşılaşan solucanların diğerlerine tehlikeden kaçınmaları için yardım edebildiğini gösteriyor. Çalışmada, bu işlemin gerçekleştirilmesini sağlayan mekanizmanın çok önemli bir bölümü de belirlenmiş.
Murphy’nin laboratuvarı, önceki çalışmalarda P. aeruginosa sebebiyle hastalanan anne kurtların bu bakteriden kaçınmayı öğrendiğini ve bu kaçınma davranışını sonraki dört nesil boyunca soylarına bırakabildiklerini keşfetmiş. P. aeruginosa yiyen anne kurtların bağırsaklarında, P11 adı verilen ufak bir bakteri RNA’sı emiliyor. Bu RNA, kurdun germ hattı üreme hücrelerinde bir sinyal ortaya çıkarıyor. Söz konusu sinyal, daha sonra davranışı kontrol eden bir sinire aktarılıyor. Bu yeni davranış, sonrasında germ hattı hücrelerinde meydana gelen değişimler yoluyla gelecekteki kuşaklara naklediliyor. Çalışmanın eş birinci yazarları Rebecca Moore, Rachel Kaletsky ve Chen Lesnik ile meslektaşları, yeni makalelerinde bu kaçınma davranışının bilgili kurtlardan diğer çaylak yetişkin kurtlara nakledilebileceğini gösteriyorlar.
“Bir kurdun bu patojenik bakteriden kaçınmayı öğrenebildiğini ve o kurt ezildiğinde, hatta sadece kurtların içerisinde yüzdüğü ortamı kullandığında; o ortamı veya ezilen kurt lizatını çaylak kurtlara verdiğimizde, bu kurtların da artık patojenlerden kaçınmayı ‘öğrendiğini’ keşfettik” diye açıklıyor Murphy.
Bulgular kurtların, diğer kurtlar tarafından alınması halinde davranışlarını düzenleyen bazı sinyaller salgıladığını akla getiriyor. İlginç şekilde, bu sinyali alarak “bilgi kazanan” kurt torunlar da sonraki dört nesil boyunca P. aeruginosa‘dan kaçınmış. Bu durum, salgılanan sinyalin alıcı kurtlarda da patojene doğrudan maruz kalanlardakiyle aynı öğrenme güzergâhına dokunduğunu akla getiriyor. Murphy’nin grubu, salgılanan bu sinyali belirlemeye çalışmış.
“Keşfettiğimize göre Cer1 adı verilen ve virüs benzeri parçacıklar oluşturan bir retrotranspozonun sadece dokular arasında (solucanın germ hattından nöronlarına) değil, aynı zamanda bireyler arasında da bir anı taşıyor gibi görünüyor” diyor Murphy.
Yazar: Caitlin Sedwick/Princeton Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
