Bilim İnsanlarının Geri Getirmek İstediği 25 Hayvan

 

Geçmişteki hataları düzeltmek.

Dünya üzerindeki hayvanlar, bin yıl boyunca pek çok farklı sebepten yok oldular. Bunun sebebi bazen iklimde meydana gelen çarpıcı bir değişimdi. Diğer zamanlar, insanların müdahalesi yüzünden olmuştu.

Bilimde, özellikle biyoteknolojide yaşanan gelişmeler, bilim insanlarının, bu hayvanların bazılarını yok olmaktan ‘geri’ döndürmelerini sağlayabilir, ve listede halihazırda birkaç tanesi var.

Genel olarak, tüylü mamutlar için filler veya yaban öküzleri için inekler gibi, nesli tükenen hayvana genetik olan benzeyen ve günümüzde hâlâ hayatta olan bir türün mevcut olması, bu duruma yardımcı olacak.

Ayrıca, bir hayvanı mezardan geri getirmek birçok biyolojik ve ekolojik sonuçlara sahip olduğu için, göz önünde bulundurulması gereken belli ölçütler de var.

Bilim insanları ayrıca, önemli bir ekolojik işleve sahip olması veya insanlar tarafından sevilmesi gibi, türün istenen bir tür olduğunu gösterebilmek zorundalar. Ayrıca, bize iyi kalitede DNA örnekleri verebilecek dokuya erişip erişemeyeceğimiz gibi uygulanabilir konuları da düşünmeliler.

Ancak en önemlisi, ilk olarak hayvanların da vahşi doğaya yeniden takdim edilebilmesi gerekiyor, bu yüzden elverişli doğal yaşam alanları, besin ve insanlar ile olan sınırlı temas çok önemli.

Maalesef, dinozorlar tüm bu hususlarda kötü puan alıyor, bu yüzden muhtemelen hiçbir zaman gerçek bir Jurassic Park olmayacak. Ancak, pek çok hayvan hâlâ masada.

İşte, biyolog ve yazar Stewart Brand tarafından kurulan Long Now Vakfı’nın yok oluşu geri döndürmek için hazırladığı aday listesinden bazı türler ve ayrıca bizim kendi araştırmamızdan eklediğimiz bazı diğerleri.

1. Hazar Kaplanları

Hazar kaplanları, en mükemmel zamanlarında Türkiye’de ve içinde İran ile Irak’a ek olarak Kuzeybatı Çin’in de bulunduğu Orta Asya’nın büyük bölümü boyunca bulunabilirdi, fakat 1960’larda soyları tükendi.

Bazı bilim insanları, neredeyse özdeş olan Sibirya kaplanlarını, uyum sağlamasını umdukları eski yaşam alanlarına yeniden takdim ederek onları geri getirmeyi istiyor.

 

2. Yaban öküzleri

Yaban öküzleri, evcil sığırların Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika boyunca yaşamış olan bir atasıdır.

Bilim insanları, bazı yaban öküzü DNA’sı taşıyan sığır türlerini seçici şekilde çoğaltma yoluyla onları getirmek istiyor. Avrupa’daki takımlar, bu amaçla 2009 yılından beri sığırları seçici şekilde çoğaltıyorlardı.

3. Carolina Ufak Papağanı

Carolina Ufak Papağanı, Birleşik Devletler’in doğusuna özgü olan, parlak bir sarı kafaya ve turuncu yüze sahip, küçük, yeşil bir papağandı.

Yabani olan sonuncusu 1904 yılında Florida’da öldü, fakat onları oluşturan genler hâlâ Meksika ve Karayip’teki yakın akrabalarında oyalanıyor.

4. Küba Papağanı

Coşkulu Küba papağanı Küba’da yaşamış ve avlanma, ticaret ile evcil hayvan olarak tutsak edilmesi yüzünden 1885 yılında yok olmuştu.

Kuş yetiştiricilerinin, benzer genlere sahip oldukları için görünüş olarak benzer olan fakat hafifçe daha büyük kuşları çoğalttıkları söyleniyor.

5. Dodo

Dodo, soyu tükenen hayvanlardan belki de en ünlü olanı. Herhangi bir doğal avcısı olmadan evrimleşti, fakat yaşadıkları ada olan Mauritius’a gelen insanlar, bu durumdan faydalandı ve yiyecek için hepsini öldürdü.

Bilim insanları 2007 yılında şimdiye kadar en iyi şekilde korunmuş, ve değerli DNA örneklerini barındırabilecek olan dodo iskeletini buldular.

6. Tüylü Mamut

Tüylü Mamut cesetleri donmuş ve korunmuş haldeydi. Bu durum, bilim insanlarına iyi şekilde saklanmış DNA’ya erişme imkanı sağladı.

Soyutlanmış son tüylü mamut nüfusu, 4.000 yıl öncesine kadar Kuzey Kutup Okyanusu’ndaki Wrangel Adası’nda yaşamıştı, fakat bilim insanları, yok oluşlarından bizim sorumlu olup olmadığımız konusunda tartışıyorlar.

7. Labrador Ördeği

Labrador Ördeği her zaman nadirdi fakat 1850 ile 1970 yılları arasında ortadan kayboldu.

Söylendiğine göre tadı iyi değildi, bu yüzden yiyecek için yaygın olarak avlanmamıştı, fakat bilim insanları yine de yok oluşlarından bizim sorumlu olduğumuza inanıyorlar. Bu yüzden onları geri getirmek istiyorlar.

8. Tüylü Gergedan

Tüylü gergedan, Avrupa ve Asya boyunca yaygındı.

Tıknaz bacaklara ve buzul çağı esnasında onu soğuk tundura ortamı için uygun hale getiren kalın bir tüylü posta sahipti. Yok oluşları için genelde insanların avlanması sorumlu tutuluyor, bu yüzden bilim insanları, bunu telâfi etmek için onları yeniden takdim etmek istiyor.

9. Funda Tavuğu

Funda Tavuğu, 1932’ye kadar Kuzey Amerika kıyılarında yaşamıştı.

Lezzetli yemeklere sebep olmuşlardı, ve muhtemelen Pilgrim’lerin ilk Şükran Günü’nün temelini oluşturmuşlardı. İnsanlar neredeyse hepsini yedi. Bu durum, onları yok oluştan geri döndürmek için bir diğer aday haline getiriyor.

10. Fildişi gagalı Ağaçkakan

Fildişi gagalı Ağaçkakan, Birleşik Devletler’in güneydoğusundaki ‘el değmemiş ormanlarda’ yaşamıştı, fakat 1940’lardan beri görüldüğü onaylanmadı.

Cornell Kuşbilim Laboratuvarı, araştırmacıları yaşayan bir örneğe götürebilecek olan birine 50.000 dolarlık bir ödül bile teklif etmişti.

11. Görkemli Ağaçkakan

Görkemli Ağaçkakan aslında hâlâ yaşıyor olabilir, fakat 50 yıldan fazla süredir görülmedi.

Resmî olarak, “ciddi şekilde tehlike altında (muhtemelen yok olmuş)” şeklinde listelendi, çünkü doğal yaşam alanlarının bir çoğu insanlar tarafından yok edildi. Eğer yok olduysa, bilim insanları bunu telâfi etmek için onu geri getirmek istiyor.

12. Yeni Zelanda Devekuşu (Moa)

Moa, 3.6 metre uzunluğa ulaşan ve 220 kilogramdan fazla ağırlığa sahip olan, Yeni Zelanda’da yaşayan, uçamayan ve devasa bir kuştu.

Yeni Zelanda yerlilerinin aşırı şekilde avlanması yüzünden 1400 yılında nesilleri tükendi ve en yakın akrabalarının, genlerinden bazılarını taşıyabilecek olan tüylü Güney Amerika keklikleri olduğu bulundu.

13. Fil Kuşu

Bu devasa, uçamayan Fil kuşu, sadece Madagaskar adasında bulunmuştu ve 17nci yüzyıl itibariyle nesli tükenmişti.

Geniş ölçüde, insan faaliyetlerinin bir sonucu olarak yok olduklarına inanılıyor, bu yüzden onu da telafi etmek istiyoruz.

14. Pirene Dağ Keçisi

Bilim insanları, son dişilerden birinden alınan DNA’yı kullanarak onu çoğaltmayı denedi, fakat doğduktan kısa bir süre sonra öldü.

15. Kuagga

Sıradan Zebra’nın yok olan türü olan Kuagga, bir zamanlar Güney Afrika’da yaşamıştı.

Vahşi olan sonuncusu, 1870 yılında vurulmuştu ve tutsak olan sonuncusu 1883 yılında ölmüştü. 1987’de başlayan Kuagga Projesi, onları yok oluştan geri döndürme girişimi.

16. Tatlısu Yunusu

Bu tatlısu yunusu, Baiji olarak biliniyor ve Çin’deki Yangze Nehri’nde yaşıyordu.

10 yıl önce soyunun tükendiği açıklandı, fakat bilim insanları, geçen senenin sonlarında nehirde bir tane gördüklerini iddia ettiler. Eğer bazıları hâlâ hayattaysa, nüfusları yeniden artırılmaya çalışılacak.

17. Tazmanya Kaplanı

Keseli Kurt, veya Tazmanya Kaplanı, listeye giren tek keseli hayvan. Kendisi ayrıca, adlandırabileceğiniz diğer herhangi bir keseli hayvana muhtemelen benzemiyor.

Bir zamanlar Avustralya anakarasında ve Yeni Gine’de yaşamış olsa da, yok oldukları 1930’lara kadar Tazmanya bölgesi ile sınırlı kalmışlardı.

Tazmanya canavarları, DNA’larının bazılarını taşıyabilir.

19. İrlanda Geyiği

İrlanda geyinkelir, Dünya üzerinde şimdiye kadar dolaşmış olan en büyük geyiklerden birisiydi.

Türün en son kalıntıları, Sibirya’da yaklaşık 7.700 yıl öncesine kadar karbon tarihlendi. Alageyik, bazı benzer genlere sahip olabilir.

19. Karayip Keşiş Foku

Karayip keşiş foku, yağ için kullanılmak amacıyla yok olana kadar avlanmış ve insanlar yüzünden balıklara nal toplatmış, 1952 yılında nesilleri tükenmişti.

Türleri tehlike altında olan, Hawai Adaları etrafında yaşayan Havai keşiş fokları ve Akdeniz keşiş foklarıyla yakın akrabadırlar.

20. Huya

Huya, Yeni Zelanda sarı çiçekli akasya kuşunun geniş bir türüydü.

Müzeler ve özel koleksiyoncular için örnek sağlamak amacıyla yapılan avlanma yüzünden, 20nci yüzyılda soyu tükenmişti.

Dişinin uzun, kavisli bir gagası varken, erkeğinki kısaydı. Asıl biyolojileri hakkında çok az şey biliniyor, bu yüzden onları geri getirmek büyüleyici olur.

21. Moho

Moho, Hawai’de soyu tükenmiş bir kuş takımı. Çoğu, yaşam alanı kaybı ve avlanma yüzünden yok oldu.

Burada görülen Hawai Moho’sunun soyu 1934’te tükendi, fakat ipekkuyruklar ve palmçet gibi kuşlar, DNA’larının kalıntılarını taşıyabilir.

22. Steller Denizayısı

Steller denizayısı, kalan iki deniz ayısı türü olan manati ve dugon ile akraba.

Bir zamanlar Kuzey Pasifik’te bol miktarda bulunuyorlardı fakat 27 yıl içinde yok olana kadar avlandılar. Dugonlar hâlâ onların DNA’larından bazılarını taşıyor olabilir ve bilim insanları bu şekilde onları geri getirebilirler.

23. Gezgin Güvercinler

Etrafta pek çok güvercin olduğundan, bir türün yok olduğunu hayal etmek zor. Fakat gezgin güvercinlerin başına gelen şey buydu. 20nci yüzyıl boyunca kocaman sürüler halinde yaşadıktan sonra soyları tükendi.

Sonuncusu 1914 yılında ölene kadar, köleler için yemek amacıyla büyük bir ölçekte avlanmışlardı. Gezgin güvercinler, içinde Patagioenas takımındaki 17 güvercinin de bulunduğu, yaşayan birkaç akrabaya sahip.

24. Karnında kuluçkaya yatan Kurbağa

Bu, yumurtalarını yutan ve yavrularını ağzından çıkaran, karnında kuluçkaya yatan kurbağa.

1983 yılında soyu tükenmişti fakat 2013 yılında bilim insanları başka bir kurbağa türünden alınan yeni bir yumurtaya ‘ölü’ bir hücre çekirdeği nakletmeyi başardılar.

25. Büyük Dalıcımartı

Büyük Dalıcımartı, 19ncu yüzyılın ortalarında yok olmuştu. Kuzey Atlantik’ten, Kanada boyunca Kuzey İspanya’ya kadar olan bölgede yaşamışlardı.

Yırtıcı kutup ayılarına kendi bölgelerine getiren Küçük Buzul Çağı esnasında yaşanan iklim değişiklikleri ve insan avlanmasının bir bileşimi yüzünden nesilleri tükenmişti. Bu yüzden yine, kısmen bizim hatamız.

 

 

 

ScienceAlert