Memelilerde, kuşlarda ve sürüngenlerde konumsal gezinmenin altında yatan sinir devreleri çok iyi biliniyor. Fakat benzer yapıların balıklarda da bulunup bulunmadığı şimdiye kadar pek belli değildi. Yeni bilgiler, konumsal gezinme sistemlerinin nasıl evrimleştiğine yönelik daha bütüncül bir tablonun oluşturulmasını sağlayabilir.
Oxford Üniversitesinde çalışan araştırmacılar, balıklarda da karada yaşayan türlerle benzer konumsal gezinme sistemleri bulunup bulunmadığını araştırmak için Japon balıklarını (Carassius auratus) teste tabi tutmuşlar.
Dr. Adelaide Sibeaux’un öncülük ettiği çalışmada dokuz Japon balığı, her 2 cm’de bir dikey şeritlerin yer aldığı tekrarlı desenlerle kaplı dar bir akvaryum içerisinde 70 cm’lik bir mesafeyi katetmeleri için eğitilmiş. Belirlenen uzaklığa ulaştıklarında, balıklara işaret verilerek dönmeleri ve tekrar başlangıç noktasına kadar yüzmeleri sağlanmış.
Daha sonra araştırmacılar, bu işaret kaldırıldığı ve başlangıç noktası değiştirildiği zaman balıkların aynı mesafeyi yüzüp yüzmediğini test etmişler. Ayrıca arka plandaki desen değiştirildiğinde, Japon balığının aynı mesafeyi kat edip etmediğini de incelemişler.
Ana bulgular şu şekilde:
- Çoğu Japon balığı (dokuz balıktan sekizi), dönmeleri için verilen dış işaret kaldırıldığında belirlenen mesafeyi doğru şekilde tahmin etmiş. Balıklar, ortalamada 74 cm’lik bir mesafe kat etmişler.
- Balıklar, başlangıç konumları 20 ya da 40 cm ileri atıldığında bile 70 cm yüzmüşler.
- Arka plandaki desen her 1 cm’de dikey şerit olacak şekilde değiştirildiğinde (konumsal bilginin sıklığı iki katına çıkarıldığında), balıklar kat ettikleri mesafenin %36 daha uzun olduğunu düşünmüş. Bu durum, hedef mesafeye ulaşmadan geri döndükleri anlamına geliyor (ortalamada 47,5 cm).
- Arka plandaki desen dikey çizgi deseniyle değiştirildiğinde, balıklar biraz daha kısa yüzmüş (ortalamada 65 cm). Dahası balıkların mesafe tahminleri daha istikrarsız hale gelerek, arka planda dikey şeritli desenin olduğu zamana göre iki kat daha fazla değişiklik göstermiş.
- Desenler 2 cm’lik dikey şerit desenine kıyasla 2 cm’lik damalı desenle değiştirildiğinde, kat edilen mesafede hiçbir farklılık oluşmadığı gözlenmiş. Bu iki desen, konumsal bilgi yönünden aynı sıklığı sergiliyor. Dolayısıyla bu sonuç, balıkların mesafe tahminini etkileyen şeyin desen değişimi değil, konumsal bilginin sıklığındaki değişim olduğunu gösteriyor.
Bulgular Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences bülteninde yayımlandı.
Kaynak: Oxford Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
