Northwestern Üniversitesi ile Lund Üniversitesi’nin yürüttüğü ortak bir çalışma, insanların bu yılın sivrisinek mevsiminin başlangıcında dükkanlara değil de arka bahçelerine yönelmesine neden olabilir.
Kediler üzerinde gösterdiği öforik ve halüsinojenik etkiler sebebiyle kedi oyuncakları ve ödül mamalarında sıklıkla katkı maddesi olarak kullanılan kedi otunun, özellikle sivrisinekler olmak üzere böcekler üzerinde güçlü bir uzaklaştırıcı etki gösterdiği uzun süredir biliniyor. Yakın zamanda yapılan araştırmalar, kedi otundaki bileşenlerin en az DEET gibi yapay böcek kovucular kadar etkili olduğunu gösteriyor.
Fakat böceklerde, nane ailesinin bu yaygın üyesinden kaçınmayı tetikleyen mekanizma şimdiye kadar bilinmiyormuş. İki gün önce Current Biology bülteninde yayımlanan bir çalışmada Northwestern ile Lund üniversitelerinde çalışan bir araştırma takımı, sivrisineklerdeki bu kaçınma tepkisine hangi reseptörlerin katkı sağladığını bildiriyorlar.
Çalışmanın eş yazarı ve Lund Üniversitesi’nde yardımcı profesör olan Marcus C. Stensmyr şöyle aktarıyor: “Kedi otu ve onun etkin bileşeni Nepetalakton, en az Yaşlı Plinius zamanından beri binlerce yıldır böcek zararlıları savuşturmada kullanılıyor. Fakat kedi otunun, böylesine geniş çeşitlilikte bir böcek türüne nasıl bu kadar etki ettiği bilinmiyordu.”
Sivrisinek kontrolünde kullanılan geleneksel yaklaşımlar, böcek ilaçlarını barındırıyor fakat bu ilaçlar, diğer böceklere de istenmeyen zararlar veriyor. DEET gibi çağdaş böceksavar formülleri, sivrisineklerin koku ve tat reseptörlerini hedef alıyor ve böceği, insan avı işaret eden kimyasal ipuçlarını tanıyamaz hale getiriyor.
Weinberg Fen ve Sanat Fakültesi’nde yardımcı sinirbilim profesörü olan Marco Gallio, şöyle aktarıyor: “Kedi otu ve onun etkin bileşeni Nepetalaktonun, TRPA1 tahriş reseptörünü faaliyete geçirdiğini keşfettik. Bu antik ağrı reseptörü yassı kurtlar, meyve sinekleri ve insanlar gibi çeşitli hayvanlarda bulunuyor. Şimdiyse kedi otunun pek çok böcek türüne itici geldiğini, çünkü bu yaygın tahriş reseptörünü faaliyete geçirdiğini düşünüyoruz.”
Lila Reynolds/Northwestern Üniversitesi. Ç: O.
