12P/Pons-Brooks kuyruklu yıldızı, bir daha 2097’ye kadar görülemeyecek.
Gök gözlemcilerinin önümüzdeki birkaç gün boyunca parlak Merkür gezegeninden ve Nisan’daki tam Güneş tutulmasından daha fazlasını görme şansları var. Nadir gözlenen “şeytan kuyruklu yıldızı” veya 12P/Pons-Brooks kuyruklu yıldızı, önümüzdeki birkaç gece boyunca görülebilecek ve Kuzey Amerika’da 8 Nisan’da gerçekleşecek büyük tutulma sırasında da arz-ı endam edecek. Güneş’in etrafındaki dönüşünü 71 yılda tamamladığından, Pons-Brooks’u görmek genelde hayatta bir kez gelen bir fırsat.
‘Şeytan kuyruklu yıldızı’ nedir?
Pons-Brooks, 17 km genişliğinde bir buz ve kaya topu. Esnemiş veya yüksek oranda eliptik bir yörüngesi olan cisim, şu an Güneş’imize doğru yol alıyor. Donmuş bir kabukla çevrili katı buz, gaz ve tozdan meydana gelen bir çekirdeği var. Bu çekirdek de koma adı verilen ve kuyruklu yıldızın merkezinden yavaşça sızan buzlu bir toz bulutuyla kaplı.
Pons-Brooks, diğer çoğu kuyruklu yıldızın aksine kirovolkanik yapıda. Güneş’ten gelen radyasyon, çekirdeğinde çatlaklar meydana getirdikçe sık sık patlıyor. Bu durum, yüksek basınçlı buzlu kiromagmanın uzaya püskürmesine sebep oluyor. Bunun sonucunda, cismi çevreleyen buzlu toz bulutu genişliyor ve normalden daha parlak görünüyor.
Pons-Brooks, 2023’ün Temmuz ayında 69 yıldan beri ilk büyük patlamasını geçirdi ve patlama sonucunda bir çift şeytan boynuzunu andıran iki ayrı gaz ve buz izi oluştu.
Ne zaman görülebilecek?
Pons-Brooks önümüzdeki birkaç hafta boyunca Güneş sisteminin iç kısmından geçerken çıplak gözle görülebilir. Güneş’e doğru yolculuk ederken, 2 Nisan’a kadar böyle kalacak ve gece karanlığında görünmeyecek. Dünya’ya en yakın konumuna ise Güneş’ten uzaklaşırken 2 Haziran’da gelecek. Dünya’ya karşı bilinen herhangi bir tehdit oluşturmayan kuyruklu yıldız, yaklaşık 224.3 milyon km uzakta olacak.
SETI enstitüsünde çalışan doktora sonrası araştırma görevlisi Ariel Graykowski Gizmodo sitesine konuşarak, kuyruklu yıldızın önümüzdeki haftalarda çok daha faal hale geleceğini ve yaklaşık 4,0 büyüklüğündeki en yüksek parlaklığıyla çıplak göz ile görülebileceğini söylüyor. Büyüklük ne kadar düşük olursa, cisim o kadar parlak görünüyor.
“Ay ışığının olmadığı karanlık gökyüzünde, çıplak gözle görülebilen cisimlerin sınırı yaklaşık 6 büyüklüğünde” diyor Graykowski. “Dolayısıyla çok belirgin olmayacak.”
Nereye bakmalıyım?
Kuyruklu yıldız, Kuzey Yarımküre’de en çok akşamın erken saatlerinde batı-kuzeybatı ufkuna doğru görülebilir olacak. Pons-Brooks, Pisces takımyıldızının yakınında yer alıyor ve gökyüzünün kuzeybatı bölümünün alçak kısımlarında duruyor. Peşi sıra takip eden çatallı boynuzlarıyla birlikte, parlayan bir buz topu gibi görünmesi lazım.
NASA’nın Jet İtiş Laboratuvarında çalışan Paul Chodas ve Davide Farnocchia, CNN’e şöyle aktarıyor: “Kuyruklu yıldız Güneş’e yaklaştıkça biraz daha parlayacak. Gün batımından yaklaşık bir saat sonra, batı yönünde ve alçak konumda çıplak gözle görülebilmesi lazım. Şehir ışıklarından uzakta bulunan ve batı ufkunu engel olmadan görebildiğiniz bir konuma gitmeniz gerek. Dürbün kullanmak tavsiye edilebilir çünkü kuyruklu yıldızın yerini dürbün olmadan belirlemek zor olabilir.”
8 Nisan’daki Güneş tutulması sırasında görünecek mi?
Belki. Tahminler şimdilik belirsiz fakat önemli derecede parlarsa görülebilir. Sadece tam tutulma güzergâhındaki gözlemciler görebilecek; yani Teksas’tan başlayıp kuzeydoğuya, Ay’ın Güneş ışığını tamamen engellediği Maine’ye kadar uzanan bölgedeki.
EarthSky sitesine göre “Gökyüzü karardığında, Güneş’in bir yanında Venüs gezegenini en parlak haliyle göreceksiniz. Güneş’in diğer yanında ise ikinci en parlak gezegen olan Jüpiter’i… Eğer Pons-Brooks kuyruklu yıldızı yeterince parlak olursa, onu Jüpiter ve Güneş’in arasında fakat Jüpiter’e daha yakın bir yerde görürsünüz.”
Bir daha 2097’ye kadar görünmeyecek. Dolayısıyla şimdi görme şansınız var.
Yazar: Laura Baisas/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
