Helsinki Üniversitesi’nde yürütülen bir çalışmada araştırmacılar, birkaç aylık yavru Parson Russell Terrier köpeklerinde ölümle sonuçlanan ağır epilepsinin bir sebebini bulmuşlar. Buna göre PITRM1 geninde meydana gelen bir değişim, hücresel enerji pompası olan mitokondride işlev bozukluğu oluşmasına yol açıyor. Yavru köpeklerin beyinlerinde, Alzheimer hastalığıyla ilişkilendirilen amiloid beta birikimi ve yaygın nörodejenerasyon da belirlenmiş. İnsanlardaki PITRM1 geninde oluşan değişimler, şiddetli fakat yavaş ilerleyen bir beyin hastalığına da sebep oluyor.
Parson Russell Terrier ırkı bazı yavru köpeklerde, 6 ila 12 haftada aniden epilepsi nöbetleri oluştuğu gözlenmiş. Çok hızlı ilerleyen ve en kötü vakalarda birkaç saat alan bu hastalık, nöbetlerin devamlı olduğu ve ilaçlara tepki vermediği bir duruma ulaşıyor.
Helsinki Üniversitesi ve Folkhalsan Araştırma Merkezi’nde çalışan okutman Marjo Hytönen şöyle aktarıyor: “Köpeklerin tamamı ya kendiliğinden öldü, ya da ötanazi edilmek zorunda kalındı. Doku seviyesinde, hayatını kaybeden köpeklerin beyinleri boyunca nöronal nökrozlar veya ölü nöronlar belirlendi. Nöronlarda, hücresel enerji pompaları olan mitokondrilerin fazla miktarda bulunduğunu ve Alzheimer hastalığına özgü amiloid beta plaklarının birikimini gözlemledik. Böylesi bir birikimin, sadece yaşlı köpeklerde bulunması bekleniyordu.
Helsinki Üniversitesi’ndeki birkaç araştırma grubu ile uluslararası ortakların yardımıyla Avrupa çapında örnekler toplanmış ve hastalığın altında yatan PITRM1 genindeki bozukluğun belirlenmesi mümkün olmuş. Bu gen, mitokondrinin işlevinde önem taşıyan bir enzimi kodluyor. Mitokondri, hücresel enerji metabolizmasından sorumlu olması sebebiyle hücre faaliyetinde anahtar rol taşıyor.
Parson Russell Terrierleriyle ilişkilendirilen bu hastalık, çekinik bir özellik taşıyor; yani hastalığın oluşması için, her iki ebeveynin de bozuk gen taşıması gerekiyor. Bu bozukluk, sadece bu ırkta bulunuyor.
“PITRM1 proteini, gereksiz protein parçalarını ve ayrıca zararlı amiloid beta proteinlerini ayrıştıran bir çeşit mitokondri temizleyici görevi görüyor. Bu bileşiklerin mitokondride birikmesi organelin işlevini bozarken, özellikle nöronlar yetersiz hücre solunumuna karşı zayıf direnç gösteriyor. Bu durum, köpeklerdeki nörodejenerasyonun ergen başlangıcını açıklıyor. Söz konusu gen bozukluğu, PITRM1 enzimindeki iki amino asidin kaybolmasıyla sonuçlanıyor ve normal şekilde işlev göstermesini önlüyor” diyor Hytönen.
İnsanlardaki aynı PITRM1 geninde meydana gelen değişimler de psikiyatrik ve bilişsel anormalliklerle birlikte serebellar ataksiyle sonuçlanan nörodejenerasyona sebep oluyor.
Helsinki Üniversitesi’nde çalışan Profesör Hannes Lohi, “İnsanlardaki hastalık daha yavaş ilerliyor fakat klinik tablo ve mekanizmalar benzerlik gösteriyor” diyor. “Bizim köpeklerde yaptığımız çalışma, PITRM1’in mitokondri ve nöron işlevindeki önemini doğrulamanın yanısıra mitokondrideki işlev bozukluğu ile nörodejenerasyon arasındaki bağlantıyı da güçlendiriyor. Şimdilik, hastalık tanısının konulduğu az miktarda insan bulunuyor. Bu durum, söz konusu köpek modelini hastalığı anlamak bakımından çığır açıcı hale getiriyor.” Araştırma Human Genetics bülteninde yayımlandı.
Helsinki Üniversitesi. Ç: O.
