Nüfusun büyük bölümünü koruyabilecek bir aşı geliştirmek, COVID-19 salgınını bitirmeye bizi bir adım daha yaklaştırırdı. Fakat aşı yapmak, işin bir bölümü. Gates Vakfı’nın yayımladığı yeni bir rapor, halk sağlığı uzmanlarının bir süredir endişe duyduğu konuya vahim rakamlar ekliyor: COVID-19 aşısı çıktığında (tabi çıkarsa), ona ilk kimler erişecek?
Vakfın yıllık Kaleciler raporuna göre Northeastern Üniversitesi’nde çalışan ve grip modellemesi yapan uzmanlar, adil aşılamanın (yani aşılar dünya çapındaki tüm ülkelere nüfusları oranında dağıtılırsa) COVID-19 enfeksiyonundan kaynaklı küresel ölümlerin yüzde 61’ini önleyebileceğini tahmin ediyor. Fakat dünya çapındaki yüksek gelirli 50 ülke, bu ilk 2 milyar aşıda hakkından fazlasını alırsa, ölümlerin yalnızca yüzde 33’ünün önleneceği tahmin ediliyor.
Rapora göre kendi başlarına büyük güçlükler oluşturan aşıların geliştirilip üretilmesi, “aşıları adil şekilde dağıtmadığımız sürece salgını hızlı biçimde sona erdirmeyecek.” Fakat dünya liderlerinin, bu ortak cevabı nasıl örgütleyeceği pek belli değil.
Konunun ele alınmasını sağlayacak yollardan biri de; hem aşıların adil şekilde paylaştırılması, hem de aşıları üretip düşük gelirli ülkelere dağıtmak için gereken girişimlere sermaye sağlanmasında çok uluslu bir anlaşma yapılması olabilir. Bu sermaye ise ya COVAX mekanizması gibi uluslararası bir girişim üzerinden, ya da başka bir şekilde toplanabilir.
Georgetown Üniversitesi Küresel Sağlık Bilimi ve Güvenliği Merkezi’nde ve hukuk fakültesinde profesör olan Alexandra Phelan, “Bu çok uluslu taahhüdü, özellikle de yüksek gelirli ülkelerden almak için muhtemelen çok kısa bir süremiz kaldı” diyor.
Phelan, böyle bir anlaşmanın şu an grip salgını için bulunduğunu fakat başka tür hastalık veya aşıda bulunmadığını belirtiyor. Mevcut plan, bir koronavirüs hastalığı olan COVID-19’u kapsamıyor.
Şu anki durumda zengin ülkeler ve birlikler, aşı adayları oluştururken ilaç şirketleriyle anlaşmalar yapıyor ve ilaçlarının işe yarayan ilaç olmasını; ülkenin de öncelikli erişime sahip olmasını umuyor. Bu strateji, böyle anlaşmalar yürütemeyen ülkelerde önemli miktarda ölüm ve sıkıntıyla sonuçlanabilir.
Kat Eschner/Popular Science. Ç: O.
