Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Geniş Teleskop Girişimölçeri (ESO VLTI), Messier 77 galaksisinin merkezinde süperkütleli bir kara deliğin gizlendiği kozmik bir toz bulutu gözlemlemiş. 30 yıl kadar önce yapılan tahminleri doğrulayan bulgular, evrendeki en parlak ve esrarengiz cisimlerden olan “aktif galaktik çekirdek” ile ilgili yeni bilgiler ortaya çıkarıyor.
Aktif galaktik çekirdek (AGN), gücünü süperkütleli kara deliklerden alan ve bazı galaksilerin merkezinde bulunan son derece enerjik kaynaklar. Bu kara delikler büyük miktarda kozmik toz ve gaz ile besleniyor. Söz konusu maddeler yutulmadan önce sarmal bir hareketle kara deliğe yaklaşıyor ve bu süreçte, çoğunlukla galaksideki tüm yıldızlardan daha fazla ışık yayan devasa miktarlarda enerji açığa çıkıyor.
Gökbilimciler, 1950’li yıllarda ilk defa keşfedildilmelerinden bu yana AGN’leri merak ediyor. Şimdiyse Leiden Üniversitesinde çalışan Violeta Gamez Rosas’ın öncülük ettiği bir araştırma takımı, ESO’nun VLTI’si sayesinde bu yapıların nasıl çalıştığını ve yakından neye benzediğini anlama konusunda önemli bir adım atmış. Sonuçlar beş gün önce Nature bülteninde yayımlandı.
NGC 1068 şeklinde de bilinen Messier 77 galaksisinin merkezinde sıra dışı detaylara sahip gözlemler yapan Gamez Rosas ve takımı, içerisinde süperkütleli bir kara deliğin gizlendiği kalın bir kozmik toz ve gaz halkası tespit etmiş. Yeni keşif, Birleşik AGN Modeli şeklinde bilinen 30 yıllık bir kuramı destekleyen çok önemli kanıtlar sağlıyor.
Gökbilimciler, farklı tiplerde AGN olduğunu biliyor. Örneğin bazıları radyo dalgası patlamaları yayarken diğerleri yaymıyor; belli AGN’ler görünür ışıkta parlak şekilde ışıldarken Messier 77 gibi diğerleri ise sönük kalıyor. Birleşik Model, içerdiği farklılıklara rağmen tüm AGN’lerin aynı temel yapıda olduğunu söylüyor: Kalın bir toz bulutuyla çevrili süperkütleli bir karadelik barındırıyorlar.
Bu modele göre AGN’ler arasında bulunan herhangi bir farklılık, kara deliğe ve onun kalın halkasına Dünya’dan bakma yönümüzden kaynaklanıyor. Gördüğümüz AGN’nin tipi, halkanın kara deliği bizim görüş açımızdan ne kadar gizlediğine bağlı. Bazı durumlarda tamamen gizleniyor.
Kaynak: Avrupa Güney Gözlemevi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
