İlaç şirketi Moderna, bugün son aşamada olan koronavirüs aşısının çok erken verilere dayalı ilk sonuçlarını duyurdu. Şirketin birkaç saat önce yayımladığı bir basın bültenine göre veriler, aşının şimdiye kadar %94,5 oranında etkili olduğunu gösteriyor (fakat sonuçlar henüz hakem denetimli bir bültende yayımlanmadı). Bu sayede, ilk sonuçlarının büyük ölçüde olumlu olduğu duyurulan aşı sayısı ikiye çıktı. Geçen hafta ise ilaç devi Pfizer ilk sonuçlarını duyurmuş ve aşının %90’dan fazla etkili olduğunu göstermişti.
Moderna’nın ürünü, Anthony Fauci’nin başkanlığını yaptığı ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü’nün bir kolu olan Aşı Araştırma Merkezi’yle ortaklaşa şekilde geliştiriliyor. Şirket, Trump yönetiminin aşı geliştirme sürecini hızlandırmak amacıyla devlet sermayesi sağladığı Işık Hızı Operasyonu’nun bir parçası. Moderna ise aşıyı geliştirmek, üretmek ve dağıtmak üzere ABD hükümetinden 2,5 milyon dolar almış. Pfizer ise aşı geliştirirken, Işık Hızı Operasyonu’ndan hiç para kabul etmemiş (ancak Pfizer ABD ile yaptığı bir anlaşmada, Işık Hızı Operasyonu’nun 100 milyon doz aşı sağlanması için 1,95 milyar dolar vermesini kabul etmiş).
Moderna, Ekim ayında tamamlanan aşı deneyinde 30.000 kişi kullanmış. Bu 30.000 kişinin yarısına deneysel ilaçtan iki doz verilirken, diğer yarısına da plasebo (etkisiz ilaç) verilmiş. Araştırmacılar aşının etki oranını test etmek için, katılımcıların COVID-19 testinin pozitif çıkmasını beklemiş ve sonrasında bu kişilerin aşı mı olduğunu, yoksa plasebo kısmında mı yer aldığını kontrol etmişler. Şirket, 53 katılımcıya virüs bulaşana kadar beklemeyi planladığını ancak geçtiğimiz zamanlarda dünya çapında meydana gelen vaka artışlarının, virüsün bulaştığı katılımcı sayısını hemen 95’e çıkardığını söylüyor. COVID-19 kapan 95 kişiden 90 tanesine plasebo verilmiş ve beş tanesine ise deneysel aşı uygulanmış.
Fauci, The New York Times gazetesine şöyle söylüyor: “Aşı yüzde 75 bile etkili olsaydı, memnun olacağımı söylemiştim. Fakat yüzde 90, 95 görmeyi beklemiyordum. Güzel sonuçlar göreceğimizi bekliyordum fakat yüzde 94,5 çok etkileyici.”
Bu ön sonuçlar, ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri’nin oluşturduğu bağımsız bir veri güvenliği gözlem kurulunca değerlendirilmiş. Ancak veriler, henüz hakem denetimli bir bültende yayımlanmış değil; yani bulgular şimdilik, dışarıdaki araştırmacılar tarafından değerlendirilmedi.
Moderna’nın ve Pfizer’ın aşı adayları benzer şekilde formüle edilmiş. Her ikisi de, koronavirüsün mesajcı RNA’sının (mRNA) yapay bir şekli kullanılarak oluşturulmuş. Mesajcı RNA, DNA’dan hücrenin ribozomlarına genetik bilgi taşıyor. Ribozomlar ise daha sonra protein üretiyor. Aşılar, SARS-CoV-2’nin (COVID-19’a sebep olan virüs) yüzeyinde bulunan ortak bir proteini üretme talimatı verilmiş mRNA içeriyor. Aşı enjekte edildiği zaman, kişinin bağışıklık sistemi bu proteinlere tepki veriyor ve yeniden virüsle karşılaştığı zaman tepki verebilen hücreler oluşturuyor. mRNA aşıları geçtiğimiz yıllarda deneysel aşılarda kullanıldıysa da, hiçbiri piyasaya çıkmayı başaramamıştı. Moderna ve Pfizer’ın aşıları FDA’dan (ABD Gıda ve İlaç Dairesi) onay alırsa, halkın kullanabileceği ilk mRNA aşıları olacaklar.
mRNA aşıları, aşılamaların artmasıyla birlikte çok sayıda yan etki görüleceğine ilişkin endişelerin de hafifletilmesine yardımcı olabilir. Tüm aşılar, ufak miktarda olumsuz sonuçlar doğuruyor ve bir nüfusun tamamına verildiklerinde, bu etkiler sorunsal hale gelebiliyor. Fakat mRNA aşılarının, geliştirilme şekilleri sayesinde son derece güvenli oldukları biliniyor. Hem Pfizer, hem de Moderna, şimdiye kadar ciddi bir tepki görülmediğini bildiriyor.
Harvard Üniversitesi’nde halk sağlığı profesörü olan Barry R. Bloom, The New York Times‘a şöyle söylüyor: “Yeni bir mesajcı RNA kavramıyla yapılan iki farklı aşının, iki farklı yapıya sahip iki farklı şirket tarafından geliştirilmesi ve bu kadar etkili çalışması; en nihayetinde bu kavramın hem COVID için, hem de gelecekteki bulaşıcı hastalık tehditleri için geçerli bir strateji olduğunu gösteriyor.”
Yine de cevap bekleyen önemli sorular var. Bu aşının ne kadar süre bağışıklık sağlayacağı henüz bilinmiyor. Araştırmacılar, virüsün bulaşmasından kaynaklı doğal bağışıklığın ne kadar sürdüğünü hâlâ kesin olarak bilmiyor. Ayrıca deneysel aşı, bu ilk deneylerde sadece çoğunlukla sağlıklı insanlar üzerinde test edilmiş. Moderna, bu önleyici tedaviyi henüz yaşlı insanlar veya küçük çocuklar üzerinde test etmemiş. Dahası ise aşının, kişinin diğer insanlara virüs bulaştırmasını da önleyip önlemediği henüz belli değil. Bir aşı, kişide belirti görülmesini önleyebilir fakat yine de taşıyıcı olmasına ve virüsü etrafındakilere yaymasına yol açabilir. Eğer aşı her ikisini de önlüyorsa, virüsün yayılışının yavaşlatılmasında büyük bir rol oynar.
Ayrıca her iki aşının da FDA onay sürecinden geçmesi gerekecek. Fakat bu ilk veriler, aşının yıl sonundan önce en azından yüksek tehlike altında bulunan kişiler için hazır olabileceğini akla getiriyor. Anthony Fauci, Today Show’a verdiği bir mülakatta aşıların Aralık sonu itibarıyla yüksek tehlike grupları için hazır olacağını tahmin ettiğini söylüyor. Süreç eşi görülmemiş bir hızda ilerlediğinden, bilinmeyen bir bölgede bulunuyoruz. Moderna ve Pfizer’ın ne kadar hızlı hareket edebileceğini bekleyip göreceğiz.
Yazar: Claire Maldarelli/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
