Sadece Doğu Afrika’nın bazı kısımlarında bulunan nadir bir kan grubu çeşidi, vücudun sıtmaya karşı direnç göstermesine en iyi aşılardan bile daha fazla yardımcı olabilir.
Şimdiyse bilim insanları, böyle bir şeyin nasıl mümkün olduğunu çözdüklerini düşünüyorlar; üstelik bu, daha önce düşünülmüş bir savunma şekli değil.
Sivrisinek kaynaklı beş plazmodyum paraziti türü, sıtmaya sebep oluyor. Sıtma, birçoğu çocuk olmak üzere dünya çapında yarım milyon insanın hayatına mal oluyor.
Hastalık, bir ‘anahtar ve kilit’ sistemi yardımıyla kırmızı kan hücrelerimize sızarak işliyor. Pek çok aşı araştırması, kan hücrelerimizdeki kilidi değiştirmeye veya bu anahtarı ele geçirmeye odaklanırken; Dantu gen çeşidi ise kapının kendisini ortadan kaldırıyor.
Kenya’daki KEMRI-Wellcome Tröstü Araştırma Programı’nda çalışan genetikçi Silvia Kariuki, “Dantu çeşidi, esasında kırmızı kan hücresinin yüzeyindeki gerilimi hafifçe artırıyor” diye açıklıyor.
“Sanki parazitte kilidin anahtarı hâlâ var fakat kapı açılmayacak kadar ağır.”
Mükemmel olmayan mevcut sıtma aşıları, hastalığın en ölümcül biçimlerine karşı sadece yüzde 35 oranında koruma sağlıyor. İlaç geliştiricileri, daha iyisini yapabileceğimizi biliyor çünkü bunu doğal olarak yapan insanlar var.
Kenya’daki binlerce genomu inceleyen bilim insanları, Dantu kan tipinde sıtmaya karşı inanılmaz derecede doğal bir koruma sağladığı görülen ve insan kan hücreleriyle ilgili olan genetik bir özellik belirlemişler.
Kilifi sahil kasabasında Dantu’nun tek bir kopyası, şiddetli sıtmanın tüm çeşitlerine karşı yüzde 40’a kadar koruma sağlıyor. Bireyler, her ebeveynden de bu genin iki kopyasını miras aldığında, direnç yüzde 74’e ulaşıyor. Dantu kırmızı kan hücreleri, hücre zarının daha sıkı olmasını sağlayarak sıtma paratizinin girmesini engelliyor. Bilim insanları, bu savunma şeklinin daha önce bilinmediğini aktarıyor.
Carly Cassella/ScienceAlert. Ç: O.
