Sadece insanlar bu kadar farklı miktarda ses çıkararak iletişim kurma becerisine sahip. Bu iletişim şekli, konuşmak için gereken sesler çok çeşitli yollarla üretilmesine rağmen çeşitli aksanlar, sosyal arka planlar ve anatomiler ile anlaşılabiliyor.
Bir hava borusuna benzeyen ses yolu, ses tellerinin bulunduğu kısımdan başlayıp dikey bir şekilde gırtlağa kadar gidiyor ve ağzın arka kısmında kıvrılıp yatay şekilde dudaklara kadar ulaşıyor. Fakat etrafta yer alan dudaklar, dil, yanaklar ve dişler gibi organlar, bu borunun şekli ile ortaya çıkan sesi etkileyebiliyor.
“Konuşmak bir müzik enstrümanı çalmaya benziyor” diyor makalenin yazarlarından Antoine Serrurier. “Sesli harflerde ses kaynağını ses telleri oluştururken, ses yolu ise enstrüman görevi görüyor.”
Araştırma takımı MRI cihazı kullanarak, birtakım temsili konuşma sesleri çıkardıkları sırada 41 kişinin ses yolunun şeklini kaydetmiş. Bu şekillerin ortalamasını alarak da ses yolunun sesten bağımsız bir modelini oluşturmuşlar. Ardından ise istatistiksel analiz yöntemi yardımıyla konuşanlar arasındaki temel farklılıkları çıkarmışlar.
Konuşanlar arasındaki farklılıkların neredeyse %90’ı birkaç etmenle açıklanabiliyor. Bunlardan en önemlisi, ses yolunun dikey ve yatay uzunluğu. Dikey uzunluk, erkekler ve kadınlar arasındaki farkı oluşturuyor: Kadınların gırtlakları daha yüksek olduğundan, ses yolları da daha kısa. Kafanın eğim açısı ile sert damağın şekli de önem taşıyor.
Ses yolunun uzunluğunun (dikey ve yatay yönde) 1 cm artırılması, ünlüler arasındaki farkı oluşturan önemli frekansları %7-8 oranında değiştiriyor. Ana etmenlerin geri kalanı, ortalamada daha düşük akustik etkiye sahip olsa da belirli ses tiplerindeki özel tınlamaları etkileyebiliyor.
“Bizim görüşümüze göre anatomi, konuşmayı meydana getiren temeli oluşturuyor ve daha iyi analiz edilip anlaşılmayı hak ediyor” diyor Serrurier. “Çalışmamız, bir konuşmacının yalın stratejisine morfolojinin yaptığı katkıyı gösteren bir yöntem ve bir model sunuyor.”
Araştırmacılar, modellerini daha doğru hale getirmek üzere konuşmacı sayısını artırmayı planlıyor. Ayrıca başka daha ince ayrıntıları daha detaylı şekilde araştırmak için ses yollarındaki boyut farklılıklarını da ortadan kaldırmayı hedefliyorlar.
Kaynak: Amerikan Fizik Enstitüsü. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
