Yaşam yıkıcıdır. Çevremiz ve iç fonksiyonlarımız vücudumuzu zamanla yıpratır ve aşındırır. Evrimsel açıdan konuşursak, doğal seçilim böylesi zorlu bir ortamda hayatta kalabilenleri ödüllendiriyor. Peki neden sonsuza kadar yaşamıyor ve yaşlanıyoruz?
İnsanlar neden ve niçin yaşlandığımızı çok defa anlamaya çalışmış. Biyolog Zhores Medvedev, daha 30 yıl önce 300’den fazla muhtemel hipotez saymış. Fakat biyogerontolog Steven Austad’a göre öne çıkan bir açıklama var: “Oyunun adı üreme. Aslında vücutlarımızı mükemmel şekilde onarmak doğanın lehine değil. İşin aslı bizi mümkün olduğu kadar doğurgan tutmak.”
Austad insanlarda ve diğer memelilerde yaşlanma hızının, başka etmenler yüzünden yok olmadan önce ne kadar hızlı ürememiz gerektiğine bağlı olabileceğini söylüyor. Genel olarak hayvan ne kadar ufaksa, etrafı o kadar düşmancıl oluyor ve o kadar kısa yaşıyor. Örneğin bir tarla faresinin, şahin kendisini yakalamadan önce üremesi gerekiyor. Dolayısıyla organlarının ve bağışıklık sisteminin 50 yıl dayanması gerekmiyor. Diğer taraftan fillerin karşılaştığı tehdit miktarı düşük olduğundan, vücutları onlarca yıl çalışmaya devam edebiliyor. “Evrimsel anlamda saat bu” diyor Austad.
ABD’de ortalama yaşam süresi 1900’den beri 47’den 79’a yükselmiş. Bu kazancın büyük bölümü bebek ölümlerinin azalmasından geliyor: Yüz yıl önce 10 bebekten biri 1 yaşına gelemiyorken, bu sayı günümüzde 170’e 1. Fakat sonraki yıllarda elde edilen kazanımlar da azımsanmayacak kadar fazla. 65 yaşına ulaşan kişilerin 1800’lerde 75’e kadar yaşaması beklenirken, bugün bu sayının 90’a çıktığı yerler var. Kadınların daha uzun yaşaması ise nüfus uzmanı Andrew Noymer’e göre erkeklerin daha çok içki ve sigara kullanmasından. Fakat son yıllarda ara kapanmaya başlamış.
Hayvanların ortalama yaşam süresi bizimkine göre çok farklılık gösterse de (225 yaşına kadar yaşadığı düşünülen kaplumbağa bile var), her birinde iş başında olan mekanizmaların farklı olduğu görülüyor. Genetikçi Vadim Gladyşev, “Uzun ömre giden birden fazla yol var” diyor. Doğanın hangi stratejilerle yaşam süresini değiştirdiğini belirlemek, bilim insanlarının yaşam süresini nasıl uzatabileceklerini anlamasına yardımcı olabilir.
Popular Science Türkiye arşivinden.
