Konsolunuz, yeniden 1992’nin yılbaşındaki gibi görünsün.
BRITTANY VINCENT
Nostaljik video oyun sistemleri biriktirmek, kirli bir iş olabilir. Zaman geçtikçe, tedavüldeki konsolların sayısı azalıyor; bu yüzden iyi fiyatlar yakalamak istiyorsanız, cihazın durumu konusunda pek titiz olmamanız gerekiyor. Neyse ki, hâlâ nispeten iyi görünümlü olan bir sürü şey var; yalnızca, yıllardır büyükannenizin çatı katında biriken toza eşdeğer miktarda tozu, bunların üstünden kazımak istiyor olmanız lazım.
Video oyun konsollarını temizlemek biraz incelik isteyen bir iş. Ayrıca; etiketlere ve plastiğe zarar gelmesin diye doğru araç ve çözücüleri (solvent) kullandığınızdan da emin olmak isteyebilirsiniz. Güneş ışığına maruz kalmanın sonucunda meydana gelen sararma da önemli bir mesele olabilir. Mısır cipsi rengindeki bu kaplamanın icabına nasıl bakacağınızı bilirseniz, ucuz fiyata çok miktarda sistem toplayabilirsiniz.
Bu yüzden, eğer TurboGrafx-16’nıza yeni bir soluk katmak istiyorsanız, nostaljik teknolojileri temizlerken yapmanız ve yapmamanız gereken şeyleri detaylı biçimde anlatan bu listeden başka yere bakmayın. Bunları çağdaş elektronik cihazlar için de kullanabilirsiniz fakat nostaljik konsolları veya bilgisayarları temizlerken karşılaşacağınız durumların üzerinde özellikle duruyor olacağız.
İhtiyacınız olan şeyler:
Nostaljik sistemleri temizlemenin en önemli kısmı, bu işi yapmak için doğru araçlara sahip olduğunuzdan emin olmaktır. Bu makineler bir sürü malzeme içerir ancak en önemli olanı plastiktir; bu plastik ise genelde akrinonitril butadiyen sitren (ABS) veya polibütilen tereftalat (PBT) olur. Yani, aşındırıcı olmayan bir çözücüye veya çok yumuşak temizleme araçlarına ihtiyacınız olacak. Neyse ki, eski elektronik eşyaları temizleme konusunda en iyi olan şeyler aynı zamanda nispeten ucuzlar da.
Benim önerdiğim temizleme kiti şu:
Yukarıdaki beş eşya, size yaklaşık 20 dolara mal olacak ve bulduğunuz tüm kirli konsolların üstesinden gelmenize olanak sağlayacak. Eğer her şeyi dikkatli şekilde kullanırsanız, karşılaştığınız herhangi bir plastiği çizmekten veya eğmekten endişe duymanıza gerek kalmaz.
Kendinizi ve makinenizi hazırlayın
Gerçekten kirli bir sisteminiz olduğunu varsayacağız; yani yıllarca bir tavan arasında, ambarda veya barakada durmuş, böcek kakası ve tozla kaplanmış ve Drakula’nın şatosu gibi kokmasını sağlayan eski bir kokuya sahip bir şey…
Dip köşe bir temizliğe başlamadan önce, konsolunuzu sökmeniz lazım. Üzerinde çalıştığınız sisteme bağlı olarak bu durum, bu projeye ayırmayı planladığınız zamanın büyük bir bölümünü alacak.
İlk önce, kendinizi; modele göre zorluğu değişen ve özel araçlar gerektirebilen sökme ve takma sürecine alıştırdığınızdan emin olun. Kendinize bir iyilik yapın ve hızlı bir Google araması yaparak, bu işin tam olarak ne kadar zor olacağını görün. Super Nintendo veya Nintendo 64 gibi bazı sistemleri sökmek nispeten kolay fakat bunu yapmak için özel bir tornavida satın almanız gerekecek. Sega CDX gibi diğerleri ise, standart Phillips başlı tornavidalar ile bir arada duruyor fakat karmaşık biçimde inşa edilmiş olmaları, sökmeyi ve tekrar birleştirmeyi ızdırap haline getiriyor.
Bir yerde derinlemesine sökme talimatları bulunmayan bir sistemle hiç karşılaşmadım (hayran forumlarını, Reddit’i kontrol edebilir veya Wayback Machine‘i kullanabilirsiniz); fakat boyunuzdan büyük işlere kalkışmanızı tavsiye etmem. Pek çok nostalji hayranı, bir konsolu sökerken; bu süreç esnasında hayati ve değiştirilmesi zor olan bir parçayı kırmıştır.
Bunu söyledikten sonra, herhangi bir yenileme veya temizleme işlemi için; ilk önce, açtığınız her şeye iyi ve dikkatli bir şekilde bakacaksınız; çünkü cihazı tekrar sökmek zorunda kalmak istemezsiniz. Eğer gerekiyorsa bir fotoğrafını çekin çünkü daha sonra buna bakmanız gerekebilir.
Konsolunuzu soyduktan sonra, parçalarını nasıl temizleyeceğinize bağlı olarak gruplara ayırmanız gerekecek. Olağan plastik kasa gibi parçalarda, çekinmeden; yalnızca bir diş fırçası ve alkol kullanabilirsiniz. Devre kartları ve etiketli plastikler gibi diğer şeylerde ise, çok daha dikkatli olmak isteyeceksiniz. Ben bir konsolu temizlediğim zaman, parçaları; ne kadar dikkat gerektirdiklerine göre sıralamayı seviyorum. Bu şekilde; temizlemesi zor olan (pek çok kuytu ve çatlak içeren) tüm şeyleri ilk önce halledebiliyorum ve böylece kolay parçaları yaparken, onlar da kuruyor.
Her şeye iyi ve dikkatli şekilde bakın
(Muhtemelen) süper kirli olan konsolunuzu sökmenizin sebebi, bu sayede hem içiyle hem de dışıyla ilgilenebilecek olmanız. Fakat aynı zamanda, sisteminizin ana parçalarını hasara karşı teftiş edebileceksiniz.
Nostaljik bir sistemin ömrüne karşı en büyük tehdit (özellikle 2000’den önce üretilmişse), kötü kondansatörlerdir. Bu küçük ölüm silindirleri, ciddi şekilde nostaljik konsol biriktiren herkesin felâketidir ve kötü olanları erken yakalamak, makinenizi kurtarmaya yardımcı olabilir.
Çoğu konsol kondansatörü, elektrolitik jel ile doldurulmuştur. Maalesef, beşinci nesil öncesi konsolların birçoğu (2000’den önce yapılanlar), üretim maliyetlerini azaltmak amacıyla son derece düşük kaliteli kondansatörler ile yapılmışlardır ve 30 yıla yaklaşan pek çoğu, sızdırmaya başlamış durumdadır. İç kısımdaki bu elektrolitik jel aşındırıcıdır ve konsolu iki şekilde etkiler. Belli ki, bozulan bir kondansatör; sistemin düzgün çalışmasını önleyecektir ancak sızan jel de devre kartını bozacak ve kalıcı hasara sebep olacaktır.
Bir kondansatörün kötü olup olmadığını belirlemenin en kolay yolu, üzerinde sarımsı kahverengi bir tortu olduğunu tespit etmenizdir. Bu durum, onun sızdırdığını gösterir ve onu, mümkün olan en kısa zamanda çıkarmalısınız. Bazen bunlar doğrudan karta patlar. Bu yüzden, herhangi bir kapasitörün etrafındaki bölgeyi kontrol edip, kötü ve kahverengi bir tortu olup olmadığına bakın çünkü bu durum, bazı sorunlarla karşılaşmak üzere olduğunuzu gösteren bir işarettir. Konsol üzerinde çalışma yaparken birdenbire patlamayacaklardır fakat daha önce bu süreçten geçmiş olanlara dikkat etmek isteyeceksiniz; neyse ki, burada sakınacak bir patlama bulunmuyor.
Fakat kondansatörler infilak etmeden önce şişmeye başlarlar. Bu durum, sızıntı yapmayan fakat bozulmuş veya bozulmakta olan kondansatörlerinizin olduğu anlamına gelir. Şişmiş bir kondansatörü bulmak, sızıntı yapan bir kondansatörü bulmaktan daha zordur çünkü aradaki fark genelde incedir. En iyisi, üst kısmı mükemmel şekilde düz olmayan herhangi bir kondansatörü daha sonra değiştirmek için işaretlemektir.
eBay’de kondansatör değişim kitleri var ve hatta en bilinmeyen sistemler için bile özel internet siteleri mevcut. Ayrıca bunlardan birini bulmayı başaramazsanız, Amazon’da tek tek satılan değişim kondansatörlerini epey makul bir fiyata satın alabilirsiniz. Bunlar, daha bilinmez sistemler için yaklaşık 15 ila 20 dolar ve daha yaygın bulunan birimler için ise çok daha ucuz olacaktır.
Kondansatör sorunlarından en çok etkilenen konsollar, ilk çıkan CD temelli sistemlerdir. Özellikle Sega CD (bilhassa Model 1), Sega CDX (fakat nedense JVC X’Eye değil) ve TurboDuo (Japonya’da PC Engine Duo olarak bilinir), en çok adı çıkan hükümlülerdir. Sega Game Gear’ler ve Pioneer LaserActive PAC-S1’ler ile N1’ler de söz konusu kondansatörler olduğunda kötü şöhrete sahip. Eğer LaserActive PAC üniteleri gibi nadir bir makineniz varsa, nasıl göründüklerine bakmadan kondansatörleri değiştirin gitsin. 50.000’den az üretim koşumuna sahip bir makinenin üzerindeki basılı devre kartının (PCB), serseri kondansatörler gibi zayıf bir şey yüzünden mahvolmasını göze almak istemezsiniz.
Muayeneniz sırasında bakacağınız bir diğer şey ise pastır. PCB bileşenleri normal şartlar altında oksitlenmezler fakat sistem suya batmış ise veya özellikle nemli bir konumda saklanmışsa, bir takım pas hasarlarına bakıyor olabilirsiniz. Çoğu kez pas, PCB kalkanları ile anahtarları gibi zorunlu olmayan bileşenleri etkiler. Bu yüzden; hasar seviyesine bağlı olarak, paslanmış parça olmaksızın konsolu çalıştırabilirsiniz ya da en iyi şekilde temizleyin ve pas ile beraber yaşayın.
Devre kartını temizleyin
Artık konsolunuzu temizlemeye hazırsınız. Ben genelde devre kartlarından başlarım çünkü bunlar en narin olan parçadır ve kasaya göre daha uzun sürede kururlar. Bu parçaları temizlerken, azı karar çoğu zarardır. Kartınızı ovalarken, mümkün olduğu kadar az basınç uygulayın. Yumuşak diş fırçanızı, ufak bir miktar alkole bandırın ve PCB’nin bütün yüzeyini nazikçe fırçalayın. Çoğu koşulda, dış tarafı kirli olan bir konsolda bile; anakart herhangi bir şeyle kaplanmış olmaz. Yüzeyin tozunu almak, yeter de artar bile.
Zayıf bir ihtimal olsa da; kartınız kir, toz, sümük veya başka herhangi bir şeyle kaplanmışsa, açık delik kondansatörler ve dirençler (karttaki deliklerden geçenler, yüzeye takılanlar değil) gibi bazı narin bileşenlerin lehimini sökmeyi düşünebilirsiniz. Bu sayede, kartı daha rahat bir şekilde ovalayabilirsiniz. Eğer kart mutlak biçimde kirliyse, bu parçaları eninde sonunda değiştirseniz daha iyi olur çünkü bunlar zarar gördüyse sık sık sorun çıkarırlar. Bunları hırdavat dükkanlarında bulabilirsiniz fakat çoğu özel sipariş olacaktır.
CD sürücüsünü temizleyin
Eğer konsolunuz bir CD sürücüsü içeriyorsa, onu da temizlemek isteyeceksiniz. Buradaki genel kural, zorunda olmadıkça herhangi bir şeye dokunmamak. Özellikle de ayarlama potansiyometrelerine karşı dikkatli olun. Bunlar genelde haç biçimli kadranlar gibi görünür. Ne yaptığınızı bilmediğiniz müddetçe, bunlarla hiç uğraşmayın. Temizlemeye başlamadan önce, birini kazara dürterseniz diye; kesinlikle bunların bir fotoğrafını çekin.
Bu küçük kadranlar; lazerinizin hizalamasını, voltajını, ayarını ve diğer özelliklerini kontrol eder. Eğer bunlar hatalı değerlere ayarlanırsa, en iyi ihtimalle lazeriniz çalışmayacaktır. En kötü ihtimalde ise; yanlış ayarlamalar sebebiyle lazer bozulacak ve siz de yeni bir lazer düzeneği bulmak zorunda kalacaksınız.
Derin bir temizlikten sonra, rutin bir rötüş esnasında CD sürücüyle yapmanız gereken tek şey; pamuklu bir çubuğa hafifçe alkol sürmek ve lensi nazikçe temizlemektir. Bu kadar; lazer düzeneğiniz hazır.
Konsol kasasını temizlemek
Kasayı temizlemek, tüm bu sürecin en kolay kısmı. Çoğu zaman, burada çılgınlaşabilirsiniz. Kağıt havlularınızı çıkarın, üstlerine güzelce bir alkol dökün ve kasanın bütün kısımlarını baştan sona iyice temizleyin. Özellikle kirli sistemlerde, bunu birkaç kez yapabilirsiniz fakat kasanın büyük bölümünün çok iyi görünmesi için bu çok fazla sürmemeli.
Bir sistemi temizlemenin en dikkat isteyen kısmı, bütün çatlak ve gediklere girmektir. Kağıt havlularla iyi bir şekilde ovduktan sonra bile, köşelerde ve yarıklarda kalan tortular ile yapışkan oyuncu maddesi olacaktır. Bu sorun baş gösterdiğinde, en iyi yardımcınız; muhtemelen diş fırçası olacaktır. Onu alkole daldırın ve kirin kaldığı yerleri ovalamaya başlayın. Fakat sakin olun. Eğer çok sert ovalarsanız, kıllar birbirine kenetlenecek ve diş fırçası etkisini kaybedecektir.
Eğer kasanızda yapışkan etiketler varsa, genel geçişler yaparken bu alanlardan kaçınmak isteyeceksiniz. Bunun yerine, pamuklu bir çubuk kullanın ve her bir çıkartmanın yalnızca en köşesini temizleyin. Kaçınmak isteyeceğiniz temel şey, köşelerin altına gitmek. Çıkartma düz kaldığı sürece sorun olmaz.
Diş fırçasıyla yaptığınız geçiş bittikten sonra, kalan kir var mı diye bakın. Ufak bölgeler için pamuklu çubuk kullanmanız gerekebilir. Fakat bu noktada, temizliğin epey bitmiş olması lazım. Yine de, her şey temiz göründükten ve diş fırçanızı bir kenara koyduktan sonra bile; herhangi bir yapışkana sebep olduysanız diye, kağıt havlularla bir kez daha bütün kasayı silin.
Konsolunuz artık yeni gibi görünüyor olmalı. Çizikler veya çentikler mevcutsa; bunlara dair yapabileceğiniz pek bir şey yok fakat cihaz, hiç olmazsa ferahlamış görünmeli. Herhangi bir sararma varsa, özellikle de bu renk solması sigara katranından olmuşsa; yaptığınız derinlemesine temizlek, bir kısmının gitmesine yardımcı olmuş olmalı. Ancak sararma güneş ışığından kaynaklıysa, konsolu sökülmüş halde bırakmak isteyebilirsiniz; cihaz artık temiz olduğu için, cihazı; morötesi ışıktan kaynaklanan hasarı tersine çevirebilen Retr0bright işleminden geçirmek için harika bir zaman.
Eğer yaptığınız temizliğin sonuçlarından memnun kaldıysanız, konsolunuzu yeniden monte edin. İşin güzel yanı; evi temiz tuttuğunuz müddetçe, sisteminizin sadece tozunu almanız ve onu arada bir kağıt havluyla silmeniz yeterli olacak. Bir daha hiç dip köşe temizlik yapmanız gerekmeyecek; bu yüzden, konsolunuzun ve oyununuzun tadını çıkarmakta serbestsiniz.
