Pişirme sırasında yayılanlar gibi organik aerosoller, havaya yayıldıkları sırada yağ asitleriyle oluşan nano yapılar sebebiyle günlerce atmosferde durabiliyor.
Bilim insanları bu aerosollerin atmosferde nasıl dönüştüğünü kontrol eden süreçleri belirleyerek, çevre ve iklim üzerindeki etkilerini daha iyi anlayıp tahmin edebilecekler.
Birmingham ve Bath Üniversitelerinde çalışan uzmanlar, Oxford’un Harwell Kampüsünde yer alan Elmas Işık Kaynağı ve Merkezi Lazer Tesisindeki cihazlar yardımıyla ince oleik asit filmlerinin davranışlarını incelemişler. Doymamış bir yağ asidi olan bu madde, yemek pişirme sırasında yaygın şekilde yayılıyor.
Beş gün önce Atmospheric Chemistry and Physics bülteninde yayımlanan çalışmada, aerosol yayılımlarının atmosferde ne kadar hızlı parçalanabileceğini kontrol eden belirli moleküler özellikler analiz edilmiş.0
Daha sonra deneysel verilerle birleştirilmiş kuramsal bir model kullanan araştırmacılar, pişirmeyle oluşan aerosollerin çevrede ne kadar süre kaldığını tahmin etmişler.
Bu türden aerosoller, uzun zamandır şehir bölgelerinde yetersiz hava kalitesiyle ilişkilendiriliyor. Fakat insan kaynaklı iklim değişimine olan etkilerini ölçmek zor. Bunun da sebebiyse aerosollerde geniş yelpazeli moleküller bulunması ve bunların çevreyle olan değişik etkileşimleri.
Pişirme sırasında yayılan ve organik aerosollerin parçalanmasını yavaşlatan moleküllerin nano yapısının belirlenmesiyle, bunların atmosfere nasıl aktarılıp dağıldığını modellemek mümkün hale geliyor.
Birmingham Üniversitesi Coğrafya, Dünya ve Çevre Bilimleri Fakültesinde çalışan baş yazar Dr. Christian Pfrang, “Pişirme aerosolleri, İngiltere’deki partikül madde (PM) emisyonlarının yüzde 10’a kadarını oluşturuyor” diyor. “Davranışlarını doğru şekilde tahmin etme yollarını bularak, iklim değişimine yaptıkları katkıyı da çok daha hassas şekillerde değerlendirebileceğiz.”
Bath Üniversitesinde çalışan eş yazar Dr. Adam Squires şöyle aktarıyor: “Yemek pişirmeyle çıkan bu yağ asitleri gibi moleküllerin nasıl çift katmanlı hale gelip başka düzenli şekiller aldıklarını ve havada gezen aerosol parçacıkları içerisinde biriktiklerini; bu durumun bozunma hızlarını ve atmosferde kalma sürelerini nasıl tamamen değiştirdiğini; kirliliği ve hava durumunu nasıl etkilediklerini gitgide daha iyi anlıyoruz.”
