Yazar: Jeanna Matthews/The Conversation
Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal medya platformları; arkadaşlar, aile ve toplumda ilgi çeken insanlarla bağlantı kurmanın yöntemlerinden biri şeklinde yola çıkmıştı. Fakat bugünlerde sosyal medya kullananlar, sistemin giderek daha ayrıştırıcı hale geldiğini bilecektir.
Bilgisayar korsanlarının ve hatta yabancı hükümetlerin sosyal medyayı kullanarak, sizi yönlendirdiği ve size saldırdığını söyleyen raporları duymuşsunuzdur. Bunun nasıl mümkün olduğunu merak edebilirsiniz. Sosyal medya ve güvenlik üzerine araştırma yapan bir bilgisayar bilimleri profesörü olarak, ben açıklayabilirim; ayrıca, bu konuda neler yapabileceğinize yönelik bazı fikirler sunabilirim.
Botlar ve çorap kuklalar
Sosyal medya platformları, size sadece takip ettiğiniz hesapların gönderilerini göstermiyor. Gördüğünüz şeyleri şekle sokarken, kısmen “beğenilere” veya “oylara” dayalı algoritmalar kullanıyorlar.
Bazı kullanıcılara bir gönderi gösteriliyor ve bu kişiler ne kadar fazla tepki verirse (olumlu veya olumsuz), gönderi diğer kişiler için o kadar fazla öne çıkarılıyor. Maalesef, yalanlar ve uç noktadaki içerikler sıklıkla daha çok tepki topluyor ve bu yüzden çok hızlı ve geniş biçimde yayılıyor.
Peki bu “oylamayı” kim yapıyor? Genelde, bot adı verilen bir hesap ordusu yapıyor ve bunlar gerçek insanlardan oluşmuyor. Aslında bunlar, bilgisayar korsanları tarafından; genellikle de dünyanın öbür ucundan kontrol ediliyor. Örneğin araştırmacılar, COVID-19 tartışması yapan Twitter hesaplarının yarısından fazlasının bot (yazılım robotu) olduğunu bildirmiş.
Bir sosyal medya araştırmacısı olarak; aynı profil resmine sahip olan ve gönderileri koro halinde “beğenen” binlerce hesap gördüm. Her gün yüzlerce kez; bir insan evladının yapabileceğinden çok daha fazla gönderi paylaşan hesaplar gördüm. Florida’da yaşayan ve “yüzde yüz Amerikalı vatansever asker karısı” olduğunu iddia ederek, göçmenler hakkında İngilizce dilinde takıntılı şekilde gönderi paylaşan; fakat hesap geçmişinin eskiden Ukraynaca paylaştığını gösterdiği bir hesap gördüm.
Bunun gibi sahte hesaplar, “çorap kuklaları” şeklinde adlandırılıyor; bu durum gizli bir elin, başka bir kimlik üzerinden konuştuğunu akla getiriyor. Çoğu durumda; yapılan bu sahtekarlık, hesap tarihine bakılarak kolayca ortaya çıkarılabiliyor. Fakat bazı durumlarda, çorap kuklası hesaplarını gerçekçi göstermek üzere büyük bir yatırım yapılıyor.
Örneğin The New York Times gibi medyadaki ana akım haber kaynaklarının, yabancı düşmanlığı ve uç sağ görüşleri sebebiyle alıntı yaptığı, 70.000 takipçili bir hesap olan Jenna Abrams; gerçekte Rus hükümetinin fonladığı bir trol çiftliği olan İnternet Araştırma Ajansı tarafından kontrol edilen bir uydurma. Yani yaşayan, nefes alan bir insan değil.
Kaos tohumu ekiyorlar
Troller genelde bölünme ve güvensizlik oluşturmaktan başka bir şeyi önemsemezler. Örneğin araştırmacılar 2018 yılında, Black Lives Matter ve Blue Lives Matter gibi ayrıştırıcı meselelerin her iki tarafında bulunan en nüfuzlu hesaplardan bazılarının trol çiftliklerince kontrol edildiğini belirlemişler.
Troller ihtilafları körüklemekten daha fazlasını yapıp, gerçeğin artık var olmadığına yönelik bir inanışı teşvik etmek istiyor. Böl ve fethet. Lider veya güvenilir ses olabilen kişilere güvenme. Kelle uçur. Moral boz. Kafa karıştır. Bunların her biri, tahrip edici bir saldırı taktiği.
Bir sosyal medya araştırmacısı olarak ben bile, bu saldırıların kendi görüşlerimi ne kadar şekillendirdiğini hafife alıyorum. İstediğim şeyi okuyacak, geri kalanını çöpe atacak ve zarar görmeden uzaklaşacak kadar akıllı olduğumu düşünüyorum.
Yine de, milyonlarca beğenisi olan bir gönderi gördüğüm zaman, içimden bir ses bunun kamuoyunu yansıtması gerektiğini düşünüyor. Bunlar sosyal medyada gördüğüm içerikleri etkiliyor ve dahası; gerçek arkadaşlarımın da etki altında kalıyor ve onların görüşleri beni etkiliyor.
Toplumun tamamı, akla uygun ortak zemin bulunduğu sırada pek çok meselede zıt taraflarda olduklarına inanmaları için kurnaz şekilde yönlendiriliyor.
Ben çoğunlukla ABD merkezli örneklere odaklandım fakat bazı saldırı tipleri dünya genelinde sahneleniyor. Otoriter rejimler, demokrasilerin seslerini birbirlerine düşman ederek, kaosa karşı tercih edilebilir şekilde görünmeye başlayabilirler.
Platformlar harekete geçerken ağır davranıyor. Maalesef yapılan eksik ve yanlış bilgilendirmeler, sosyal medya kullanımını yönlendiriyor ve iyi para getiriyor.
Harekete geçmemek, sık sık ifade özgürlüğüne yönelik endişelerle gerekçelendiriliyor. İfade özgürlüğü, 100.000 sahte hesap oluşturup aleni şekilde yalan, ayrışma ve kaos yayma hakkını içeriyor mu?
Kontrolün ele alınması
Peki bu konu hakkında siz ne yapabilirsiniz? Muhtemelen, okuduğunuz ve ilettiğiniz şeylerin kaynaklarını ve tarihlerini kontrol etmeyi zaten biliyorsunuzdur. Fakat aklıselim medya okur yazarlığı tavsiyesi vermek yeterli değil.
İlk önce, sosyal medyayı daha tasarlayarak kullanın. Sadece olağan şekilde önünüze gelen şeyleri tüketmek yerine, birisini özellikle takip etmeye çalışın.
Kaçırdığınız şeyleri gördüğünüzde şaşırabilirsiniz. Arkadaşlarınızın ve ailenizin, önemli mesajları haber akışınızın tepesine sabitlemek gibi özellikleri kullanarak sizin gönderilerinizi bulmalarına yardımcı olun.
İkincisi, aşikar otomasyon işaretleri bulunan hesapları kaldırmaları için sosyal medya platformlarına baskı yapın. Gördüğünüz şeyleri ve hangi gönderilerin kuvvetlendirileceğini yönetmek üzere daha fazla kontrol talep edin. Gönderilerin nasıl öne çıkarıldığı ve kimin reklam yerleştirdiği konusunda daha fazla şeffaflık isteyin. Örneğin buradan, doğrudan Facebook’un haber kaynağından şikayetçi olun veya kanun yapıcılara endişelerinizi aktarın.
Üçüncü olarak; trollerin en sevdiği konuların farkında olun ve bunlar hakkında şüpheci davranın. En çok kargaşa yaratmakla ilgileniyor olabilirler fakat bazı konularda da belirgin tercihler sergiliyorlar.
Örneğin troller, COVID-19 eğrisinin düzleştirilmesi için gerçek bir yönetim uygulanmadan, ekonomik hayatın hızlı bir şekilde yeniden normale dönmesini istiyor. Ayrıca 2016 ABD başkanlık adaylarından birini, öbürlerine kıyasla açık şekilde destekliyorlar. Bu pozisyonların, troller için neden iyi olabileceğini fakat siz ve aileniz için kötü olabileceğini kendinize sormakta fayda var.
Belki de en önemlisi, sosyal medyayı tutumlu şekilde kullanın; tıpkı bağımlılık yapan, zararlı herhangi bir madde gibi. Ayrıca insanlarla sohbet ederek, gerçek hayattaki insan topluluklarına daha fazla yatırım yapın. Gerçek insanları, gerçek olayları ve gerçek fikirleri dinleyin ve bunları temel alın.
Yazar: Jeanna Matthews, Bilgisayar Bilimleri Profesörü, Clarkson Üniversitesi. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
