Hücrenizin çoğunlukla normal olduğunu düşünüyorsanız, bir daha düşünün. Vücudunuz, mutant klon kolonilerinin tapınağı haline gelmiş olabilir.
Hücrelerdeki mutasyonların kansere sebep olduğunu çoğumuz biliriz, fakat mutasyonların ilk olarak nasıl ortaya çıktığı, çok az bilinen bir şey.
Şimdiyse bilim insanları, sağlıklı insanlardaki dokuların bile genetik mutasyonlar ile “kevgire döndüğünü” keşfetmişler. Hatta araştırmacılar, mutasyonların boyutunun şok edici miktarda olduğunu söylüyorlar.
İngiltere’deki Wellcome Sanger Enstitüsü’nde çalışan onkolog ve kanser araştırmacısı Phil Jones, şöyle söylüyor: “Orta yaşa ulaşan bir bireyin, muhtemelen normal hücrelerden çok mutant hücrelere sahip olduğunu keşfettik.”
Jones ile takımı, genom sıralama yöntemleri kullanarak; öldükleri zaman 20 ila 75 yaşları arasında olan dokuz ölü insandan aldıkları bağışlanmış yemek borusu dokusunda yer alan mutant hücre gruplarının haritasını çıkarmış.
Bu bireylerin bilinen kronik hastalık geçmişi veya yemek borusu sorunu olmadığından, yapılan çalışmanın amaçları doğrultusunda bu kişilerin dokuları sağlıklı olarak düşünülmüş; fakat araştırma takımının ortaya çıkardığına göre, sağlıklı olmak demek, mutant klon hücrelerin kolonisinden muaf olmak demek değilmiş.
“Yemek borusu dokusu, mikroskop altında tamamen normal görünüyordu” diyor Jones.
“Genetik yönden çalışma yaptıktan sonra, sağlıklı olan yemek borusunun mutasyonlarla delik deşik olduğunu görüp şaşkına döndük.”
Araştırma, aynı takımın 2015 yılında yaptığı bir çalışmanın devamı niteliğinde. Söz konusu çalışmada araştırmacılar, sağlıklı göz kapağı derisi hücrelerinin, yüksek miktarda bedensel mutasyon barındırdığını bulmuşlar; yani bunlar, gelecek nesillere aktarılmayan ve biz yaşlandıkça hücre bölünmesi yoluyla kazandığımız türden mutasyonlar.
O çalışmada, incelenen deri hücrelerinin yüzde 25’inin, kanser ile bağlantılı olan bu bedensel mutasyonlardan en az bir tanesini taşıdığı bulunmuş.
Araştırmacılar, mutasyonların vücudun derinliklerinde de bu kadar yaygın olup olmadığını görmek amacıyla yemek borusu dokusunu incelemişler. Bu son çalışma, dokuz bağışçıdan alınan örneklere dayanıyor olsa da; elde edilen bulgular, bizler yaşlandıkça bu mutant hücrelerin hızlı şekilde biriktiğini akla getiriyor.
Yirmili yaşlarındaki insanlar, sağlıklı yemek borusu dokularında hücre başına birkaç yüz adet mutasyon taşıyabiliyorlar; fakat onlarca yıl sonra, hâlâ sağlıklı olan ve bunun dışında normal işlev gösteren dokuları, hücre başına 2.000’den fazla mutasyon taşıyabiliyor.
The image below shows a summary representation of what 1cm2 of normal oesophagus looks like in the 9 individuals, sorted by age. We see large differences in burden, clone sizes and even preference to mutate certain genes across patients. [4/7] pic.twitter.com/q7U7OeRDKv
— Inigo Martincorena (@imartincorena) October 18, 2018
Aşağıdaki görüntü, yaşa göre sıralanan 9 bireyde, 1cm2’lik normal bir yemek borusu dokusunun nasıl göründüğünü özetliyor. Hastalar arasında yük, klon boyutları ve hatta belirli genlerin mutasyon tercihleri arasında geniş farklılıklar görüyoruz.
Bu mutasyonların hepsi mutlaka kötü huylu olmayabilir; fakat yalnızca bol miktarda olmaları bile, kanserlerin oluşma şekli konusundaki fikirlerimizin yeniden düşünülmesi gerekebileceğini akla getiriyor; özellikle de bu mutasyonlardan bazıları, daha önce tümörlerle ilişkilendirildiği için.
Bilhassa, TP53 adı verilen mutasyonlu bir genin (yemek borusundaki kötü huylu tümörlerin çoğu bu geni içeriyor), sağlıklı hücrelerin yüzde 37’sine kadarında mutasyon geçirdiği bulunmuş.
Daha kafa karıştırıcı olan şey ise, NOTCH1 adı verilen bir genin (hücre bölünmesini kontrol etmeye yardımcı oluyor), sağlıklı hücrelerin yüzde 80’ine kadarında mutasyon geçirdiğinin bulunmasıymış; bu mutasyon miktarı, yemek borusu kanserlerindeki mutasyondan çok daha fazlaymış.
Bu uyuşmazlık, varsayımsal olarak bazı mutasyonların, yaşlanma ve hastalık bakımından (muhtemelen hücreleri tümörlerden koruyarak) sağlığa faydalı olabileceği anlamına bile gelebilir. Araştırmacılar bu durumu, sağlıklı dokuda yer alan “gizli bir bedensel mutasyon ve klon rekabeti dünyası” olarak tanımlıyorlar.
Şimdilik henüz erken olsa da, çalışmanın eş baş yazarı olan Inigo Martincorena’nın açıkladığına göre bu bulgular, biz yaşlandıkça hücrelerimizin dokularımızı kolonileştirmek üzere nasıl mutasyon geçirdiğini, rekabet ettiğini ve evrimleştiğini incelemek yönünden bizlere yeni bir biyoloji manzarası sunabilir.
“Bu mutasyonların kanserdeki önemini düşündüğümüzde, şimdiye kadar bu olgunun boyutunun farkına varmamış olmamız, olağanüstü bir durum” diyor.
Bulgular Science bülteninde sunuldu.
ScienceAlert
