Aşağıdaki kesit, Rosemary Mosco’nun Kumru Gözlemi Cep Rehberi: Dünyanın En Fazla Yanlış Anlaşılmış Kuşunu Tanıyın kitabından alıntılanmıştır. 2021 yılında Workman Yayıncılık’tan çıkan kitabın resimleri de Mosco imzasını taşıyor.
Bir kumruyu gün boyunca izlerseniz, yiyecek gagalamak ve heykellere pislemekten çok daha fazlasını yaptığını görürsünüz. Dans edebilir, başka bir kuşu kovalayabilir, kanatlarını çırpabilir, eşini öpebilir, neredeyse dikey şekilde havalanabilir veya yavrusuna süt içirebilir. Kumrular, çağdaş bir dinozorun karmaşık ve çok az farklılık gösteren hayatını yaşıyor. İşte, göreceğiniz davranışlardan bazıları…
‘Kumruca’ nasıl konuşulur?
Kumrular çıkardıkları seslerle ünlüdür. Peki bu sesleri neden çıkarıyorlar ve kumru arkadaşlarıyla başka nasıl iletişim kuruyorlar? Kuğurtulardan homurtulara, kanat çırpmadan ıslıklara kadar kumru repertuvarının tamamını öğrenmek için okumaya devam edin.
Gösteri kuğurtusu
Duyacağınız şey: Yükselip daha sonra düşen, derin ve kısmen titrek bir kuğurma sesi.
Sebebi: Gösteri kuğurtusu, tamamen gösterişle ilgili.
Kumru ve güvercinlere dair fazla şey bilmeseniz bile, kuğurduklarını biliyorsunuzdur. Kumru ve güvercinlerin ötüşüne kuğurtu deniyor ve bu ötüş gerçekten de kulağa “ku” veya “gu” gibi geliyor; kuğurtu ve guguk, kumruların çıkardığı sese göre isimlendirilen kavramlar. (Bilimsel yönden konuşursak, kumru ve güvercin aslında aynı şey). Güvercingillerin bütün üyeleri bu sesi çıkarmıyor; pek çoğu çıkarsa bile bazıları ördek gibi vakvaklıyor, cır cır ötüyor ya da başka sesler çıkarıyor. Örneğin turuncu güvercinin sesi, kulağa tıklayan bir metronom gibi geliyor.
Bir kumruyu kuğurdarken izlediğinizde tuhaf bir şey fark edersiniz. Ötücü kuşların birçoğu yüksek sesle şarkı söylediklerinde gagalarını açarken, bir kumrunun ağzı hep kapalıdır. Kumrular kuğurduğunda veya öttüğünde, hava göğüs gırtlağından geçer ve kabararak genişlemiş kursakta birikir.
Gösteri kuğurtusu erkek bir kumrunun şarkısı olsa da, bunu bazen dişi kumrulardan da duyarsınız. Bir erkek çiftleşmeye hazır olduğunda, kafasını eğip kaldırarak bu sesi çıkarır. Bu ezginin bir kısmı titrek şekilde çıkarken, bir kısmı daha çok u sesidir fakat ayrıntılar değişiklik gösterebilir. Erkek kumru gösteri kuğurtusu yaparken eğilip kuyruğunu yayarak, potansiyel eşinin etrafında çalımlı şekilde yürür. Fakat salt bir dişiye kur yapmakla ilgilenmiyor; yakınlarda olabilecek diğer erkekleri de ikaz etmek istiyordur.
Duyuru kuğurtusu
Duyacağınız şey: İniltili bir gu-guk-guk sesi.
Sebebi: Bir kumru sevgi arayışındayken veya bir çift yuva alanlarında bağlarını güçlendirdiğinde bu çağrıyı duyarsınız.
Apartman pencerenizin dışında kumrular olduysa, duyuru kuğurtusunu bilirsiniz. Cidden çok yüksek bir sestir. Gösteri kuğurtusunun nazik tınısını barındırmayan bu sesi, sanki “Vu! VU!” diye bağıran kalın sesli bir insan çıkarıyor gibidir.
Erkek kumrular, bir ilişkiyi başlatmaya hazır olduklarında duyuru kuğurtusu çıkarırlar. Dişi bir güvercin uğrayıp ziyaret edene kadar, muhtemel bir yuva bölgesinin yakınındaki bir tünekte vakit geçirirler. Sonrasında, hem erkekler hem de dişiler söz konusu yuva noktasında bu sesi çıkarır. Bu durum, kumruların bağını güçlendirmeye yardımcı olabilir veya erkeği gidip yuva için biraz dal toplamaya teşvik edebilir. Çift kafalarını indirip kaldırarak ve kanatlarını zarif biçimde titreterek hoşnutluk gösterisi sergileyip, bu çağrıları tamamlar.
Besin çağrısı
Duyacağınız şey: Yavru bir kumrunun hışıltılı bir ıslık çalması.
Sebebi: Yavru kuş, ebeveynlerini kendisine biraz yiyecek getirmeye teşvik ediyor.
Bu çağrıyı farkında olmadan duymuş olabilirsiniz. Yavru kumrular, yedi ila sekiz haftalık olana kadar yetişkin kuşların gırtlaklarından çıkardıkları kuğurtuları çıkaramazlar; bunun yerine ıslık sesi, hırıltı sesi ve tiz cik cik sesi çıkarırlar. Bu çağrıların farkına varmaya başladığınızda, her yerde gizli kumru yuvaları olduğunu göreceksiniz.
Bebek bir kumru ağlayarak, “Hey, ben bir bebeğim ve açım! Bana süt ver” der. Yavru kuşun bu çağrısına sık sık hızla çırpılan kanatlar eşlik eder. Dört ila altı hafta sonra yuvadan ayrıldığında, yiyecek istemek ya da civardaki yetişkinlere bir tehdit olmadığına dair işaret vermek için ıslık sesi çıkarmaya devam eder.
Kanat çırpma
Duyacağınız şey: Bir kumru havalanırken çıkan güçlü kanat çırpma sesi.
Sebebi: Bu ya “Az önce çiftleştim” demektir, ya da bir alarm ifadesidir.
Eğer şehrin merkezinde yaşıyorsanız, muhtemelen korkmuş kumruların şehrin kanyonları boyunca yankılanan kanat çırpma seslerini duymuşsunuzdur. Kumrular bu sesi bilerek çıkarırlar. Kanadı yukarı doğru çırparken, kanat uçlarındaki kasları ve sert tüyleri birbirine vururlar. Bu davranış, kollarınızı kafanızın üstünde tutup avuç içlerinizi birbirine çarptırarak alkış tutmaya benziyor. Kumrular, bir şey kendilerini ürkütüp uçmalarına sebep olduğunda alkış yapabilirler; belki de diğer kumruları tehlikeye karşı uyarmak veya yaklaşan bir yırtıcıyı korkutmak istiyorlar. Fakat kumruların bu sesi çıkarmasında önemli bir sebep daha var: Erkekler, bunu çiftleşme sonrası bir gösteri hareketinin parçası şeklinde gerçekleştiriyor. Sanki kendi performanslarını alkışlıyorlar. Bu kişiyi hepimiz biliyoruz.
Kanat ıslığı
Duyacağınız şey: Bir kumru uçarak uzaklaşırken tiz sesli bir ıslık sesi.
Sebebi: Bu ıslık sesi, diğer kumruları yaklaşan bir tehlikeye karşı uyarmaya yardımcı oluyor olabilir.
Eğer bir kumruyu korkutursanız, kanat çırparak uzaklaşırken üflemeli bir ıslık sesi duyarsınız. Bunun sebebi, kanatlarının uyduruk bir yapıda olması veya sarf ettiği efor sebebiyle soluk soluğa kalması değildir. Islık, diğer kumrulara değerli bir istihbarat ileten sinyal niteliği taşır.
Araştırmacılar kumruların kanat uçlarındaki tüylere yakından baktıklarında, daha yumuşak olan ve rüzgarda sallanan özel bir bölge olduğunu keşfetmişler. Islığın kaynağı bu olabilir mi? Bilim insanları Robert Niese ve Bret Tobalske, cevabı bulmak üzere dahice bir strateji üretmiş: Bir kutu saç spreyi alıp, katılaştırmak için kanadın o bölgesine uygulamışlar. Peki bu durumda ıslık sesi ortadan kaybolmuş mu? Elbette! Islıklı kanat ucu tasarımı her ne kadar aerodinamik bir bedel getirse de, muhtemelen bir güvercinin arkadaşlarını tehlikeye karşı uyarmasına yardımcı oluyor.
Bilim insanları bu görüşü sınamak için başka bir güvercin tipi olan tepeli güvercinin kanat ıslığı seslerini kayıt altına almış. Kaydedilen sesleri güvercinlere yeniden çaldıklarında, kuşlar havaya fırlamış; ıslık, bir uyarı görevi görmüş. Güvercingiller uçtuğu zaman böyle bir ses çıkıyor.
Diğer sesler
Güvercinler başka bir takım sesler daha çıkarıyor:
- Uyarı homurtusu: Muhtemel bir yırtıcı (veya korkutucu bir insan) bir güvercine yaklaştığında, güvercin hızlı bir homurtu patlatır. Yırtıcıyı kanatlarıyla dövebilir de.
- Tepinen ayaklar: Bir güvercin, muhtemelen rahatsız olduğunu belirtmek için yere konduğunda bilerek tepinebilir.
- Tıslama ve gagayla ısırma hareketi: Tehlike yuvaya karşı tehdit oluşturduğunda, bebek güvercinler tıslayıp ısırma hareketi yaparak davetsiz misafiri korkutmaya çalışır.
Yazar: Rosemary Mosco/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
