Gıdalardan başka bozulan şeyler de var.
Gıdaların son kullanma tarihleri çoğumuzun anladığı bir şey. Tamam, çok da anlamıyoruz; birçoğumuzun kafası karışık ve bu kafa karışıklığı da gıda israfına katkıda bulunuyor. Fakat genel olarak, son kullanma tarihinden önce yersek yiyeceklerin tadının daha iyi olacağını ve yiyeceklerin bu tarihlerden çok sonra güvenli olmayabileceğini biliyoruz.
Ancak çoğu kişinin bilmediği şey, başka her türlü ürünün de son kullanma tarihinin olması. Güneş kremi, araba koltukları ve hatta kondomlar da nihayetinde bozuluyor. İşte, daha fazlasını okuyabileceğiniz güvenilir kaynaklara giden bağlantılarla beraber muhtemelen tarihinin geçtiğini bilmediğiniz birkaç şey.
Güneş kremi
Güneş kremleri zamanla bozulur. Buna kişisel olarak ben de katılabilirim: Beş küsur yıllık bir güneş kremi kullanmış ve feci halde yanmıştım. Çoğu şişede bir son kullanma tarihi vardır ve rica ediyorum onu ciddiye alın. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi FDA’ya göre hiç son kullanma tarihi yoksa, güneş kreminin “satın alındıktan üç yıl sonra tarihinin geçtiğinin düşünülmesi lazım.”
Güneş kremleri, saklama şeklinize bağlı olarak çok daha hızlı bile bozulabilir. Mayo Kliniği’ne göre güneş kreminizi dışarıdaki “sıcak havada veya doğrudan güneş ışığında” bırakmadığınızdan emin olmalısınız. Fakat bu durum, insanların genel olarak güneş kremini hangi koşullarda kullandığı düşünüldüğünde zorlayıcı olabilir. Uzmanlar güneş kreminizi mümkün oldukça gölgede bırakmanızı ya da bir havluya sarmanızı veya sahil ya da piknikte soğutucu içerisinde tutmanızı öneriyor.
Araba (bebek) koltukları
Bir araba koltuğunun malzemeleri zamanla aşınır ve bu da koltuğun etkisini düşürür. Koltuklar yalnızca, genelde sekiz yıl civarı süren belli bir ömür beklentisiyle test edilir. Kullanılmış bir araba koltuğu alırsanız veya büyük kardeşin koltuğunu küçük kardeşe vermek istiyorsanız bunu aklınızda bulundurun.
ABD’de araba koltuklarının yasal düzenleyicisi konumundaki ABD Ulusal Otoyol Trafik Güvenliği Dairesi, yeni olmayan araba koltukları için bir ‘kullanılmış araba koltuğu kontrol listesi‘ sunuyor. Bu listedeki maddelerden bazıları aşikar: Orta veya ciddi dereceli bir kaza geçirmiş araba koltuklarını kullanmamalısınız çünkü bu gibi olaylar, artık bu koltuklara güvenilemeyeceği anlamına gelir. Fakat birkaç madde daha var ki, bunlar aklınıza gelmemiş olabilir. Kurum, bir araba koltuğunu sadece model numarasını ve üretim tarihini biliyorsanız kullanmanız gerektiğini söylüyor. Bunun bir sebebi de koltuğun çok eski olup olmadığına karar verebilecek olmanız. Söz konusu bilgi genelde koltuktaki bir etikette yer alıyor.
Araba koltukları üreten şirketler de genelde koltuklar için bir kullanım ömrü veriyorlar. Örneğin Graco firması, bu ömrün genellikle 7 ila 10 yıl arasında olduğunu söylüyor ama özel bir araba koltuğunu modelinin ömrünü kullanım kılavuzuna bakarak bulabilirsiniz. Eğer kılavuzunuz yoksa, genelde üreticiyle temasa geçerek veya şirketin internet sitesini kontrol ederek bir kopya edinebilirsiniz.
3. Dünya Savaşı Çıkarsa Diye, İşte Neredeyse Sonsuza Kadar Dayanan 8 Gıda
Bisiklet kaskları
Tıpkı araba koltukları gibi bisiklet kaskları da zamanla aşınır. Tam kullanım süresi değişiklik gösterir; kesin kullanım ömrü, kaskınızla birlikte gelen kullanım kılavuzunda yer alıyor olmalı. Eğer elinizde yoksa, izleyeceğiniz bazı genel kurallar var. Consumer Reports firmasına göre “pek çok bisiklet kaskı imalatçısı, kaskınızı her üç ila beş yılda bir değiştirmenizi öneriyor” ve Consumer Reports Güvenlik Komisyonu, “kaskınızı satın aldıktan sonraki 5-10 yıl içerisinde değiştirmenin sağduyulu bir hareket olabileceğini” belirtiyor.
Geniş bir zaman aralığı bulunuyor fakat her üretici ve kurumun üzerinde anlaştığı bir şey var: Bir kaza sırasında aşınan veya görünürde herhangi bir çatlağı olan tüm kaskları değiştirmelisiniz.
Duman detektörleri
Çoğu kişi yemeği yanana kadar duman detektörlerini düşünmez fakat bu cihazlar sonsuza kadar dayanmaz. Bu cihazların dumanı tespit ederken kullandığı bileşenler zamanla azalır ve cihazları zamanla etkisiz hale getirir. ABD Ulusal Yangın Koruma Birliği, duman alarmınızı her on yılda bir değiştirmeyi öneriyor. Amerikan Kızıl Haç’ı da öyle. Pilleri de her altı ayda bir değiştirmeyi unutmayın.
İlaçlar
Hapları ilaç dolabına koymak ve onları başınız ağrıyana, ateşiniz çıkana veya dindirilmesi gereken başka bir rahatsızlığınız ortaya çıkana kadar düşünmemek kolaydır. Fakat ilaçlar etkilerini zamanla kaybeder ve bu yüzden güvenli olmayabilirler. FDA’ya göre etkisi azalan bir ilaç, “istenenden daha düşük bir gücü olduğu için hastaya istenen faydayı sağlamayabilir.” Bazı vakalarda bu bozulma, “istenmeyen yan etkiler barındıran” zehirli bileşenler meydana getirebilir.
Kondomlar
Kondomların üretildiği malzeme zamanla aşınır. Bunun neden endişe verici olduğunu çok açıklamaya gerek yok. Cleveland Kliniği’ne göre “eski bir kondomun cinsel etkinlik sırasında yırtılması daha muhtemeldir” ki bu durum, kondom kullanmanın amacına terstir.
Yazar: Justin Pot/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
