Sonbahar ekinoksu, bugün 16:30’da (1:30 pm UTC) gerçekleşiyor. Arama motoru Google da sonbahar ekinoksuna özel bir doodle hazırladı. Peki, sonbahar ekinoksu nedir? Sonbahar ekinoksu dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 90’ına ev sahipliği yapan Kuzey Yarımküre için sonbaharın gelişini, havaların soğumasını ve günlerin kısalmasını müjdeliyor.
Güney Yarımküre içinse tam tersini işaret ediyor: Havaların ısınmasını ve ilkbaharın gelişini.
Japonya Uzay Keşif Ajansı’nda gezegen bilimci olan James O’Donoghue, bu ekinoksta neler olduğunu göstermek amacıyla bir canlandırma yapmış. Canlandırma, bu olayların nasıl işlediğini ve gün dönümleriyle olan ilişkilerini güzel bir şekilde özetliyor.
Gün dönümleri ve ekinokslar, Dünya’nın eğik ekseninin; yani, gezegenin Güneş’e göre olan eğim derecesinin sonuçları.
Dünya’nın döndüğü eksen tam dik değil; yaklaşık 23.5 derece eğik. Bu sebeple Dünya Güneş etrafında döndükçe, gezegenin farklı kısımları güneş ışığına daha fazla veya daha düşük miktarda maruz kalıyor. Mevsimler de bu yüzden oluşuyor.
Kuzey ve Güney Yarımküre’deki mevsimlerin birbirine ters zamanlarda yaşanması da bu yüzden: Kuzey Yarımküre’de kış olduğunda, Güney Yarımküre Güneş’e doğru daha fazla eğiliyor ve daha sonra tersi oluyor. Bu arada Dünya sürekli dönüyor ve ısısı eşit şekilde paylaşılıyor; şişte dönen gezegen boyutundaki kebap gibi.
21 ARALIK’TA NE OLUYOR?
Bu eksenel eğimin en çarpıcı etkisi, gün dönümleri esnasında görülüyor çünkü bu iki günde gezegenin bir kısmı Güneş’e göre en uzağa doğru eğilmişken, diğeri de en yakına doğru eğilmiş oluyor. 21 Aralık’ta Kuzey Yarımküre’ye dokuz saatten daha az gün ışığı gelirken, Güney Yarımküre’ye 15 saatten fazla ışık geliyor.
O’Donoghue’nin Twitter’da açıkladığı üzere yaz gün dönümü sırasında “güneş ışığı en yoğun oluyor çünkü atmosferdeki kısa bir sütundan geçmek zorunda kalıyor.” Bu yüzden hava, yazın genel olarak ısınıyor.
Dünya’nın ekseninin yıl içinde Güneş’e yakın veya uzak şekilde eğilmediği (güneş ışığının Kuzey ve Güney Yarımküre’ye eşit şekilde düşmesine yol açtığı) iki zaman ise ekinoks zamanı. Bu günlerde, gezegenin her iki kısmı da 12 saatlik eşit bir güneş ışığı ve karanlık görüyor.
Bu yüzden, yarın TSİ 16:30’da doğrudan ekvatorda duracak olursanız, gölgeniz mutlak minimum boyutunda olur. Güneş de neredeyse tam tepenizde görünür.
Fakat Dünya Güneş’in etrafında yaklaşık 107.182 km/saat hızla döndüğünden, bu gölgesiz durum fazla uzun sürmez.
Yazar: Susie Neilson/Business Insider. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
