İster koronavirüs olsun, ister grip; korunmanın daha iyi yolları var.
PopSci’nin COVID-19 dosyasının tamamını buradan takip edin.
Kimse hasta olmak istemez. Hastalığın yayıldığı zamanlarda (veya normal grip mevsiminde bile), hastalık ve halsizlikten kaçınma isteği artış gösterir ve daha çok önlem almaya başlarız. Fakat bu kış, sizi virüs kapmaktan koruyacak bir şey yapacaksanız; bu şey, maske takmak olmasın.
Bunun sebebi, yüz maskelerinin kötü bir şey olması değil. Bu maskeler, teorik olarak virüs yüklü sıvı serpintilerinin burnunuza veya ağzınıza girmesini önleyerek iş görüyorlar. Fakat pratikte ne standart ameliyat maskeleri, ne de ağız hizmet N95 solunum maskeleri; mikropların kişiden kişiye yayılmasını fazla önleyemiyor. Konu üzerine yapılmış az miktarda çalışmada; N95 solunum filtrelerinin, solunum hastalıklarının yayılmasını önleme bakımından sıradan ameliyat maskelerinden daha iyi olmadığı bulunmuş.
Maskelerin tam olarak ne kadar işe yaradığı konusunda çok fazla çalışma yapılmamış; fakat 2011 yılında yapılan bir inceleme çalışmasında, bazen bazı koşullar altında bir miktar koruma sağlayabilecekleri öne sürülmüş. Örneğin; virüsün bulaştığı biriyle ne kadar yakın temas kurarsanız, fiziksel engel görevi görmesi o kadar fazla olabiliyor. Hatta, çıkış yerleri olan ameliyat odalarında bile o kadar işe yaramadıkları görülüyor.
Bu sorunun bir kısmı, havanın engel etrafından kolayca geçebilmesi olabilir; ancak kamu sağlığı uzmanlarına göre yüz maskelerinin etkisiz olmasının en büyük sebebi, çoğu durumda virüs damlacıklarının bulunduğu havayı solumakla hasta olmamanız.
Elbette bazı virüsler, aerosol hale gelen damlacıklarla havada epey iyi şekilde gezebiliyorlar fakat bunun gerçekleşmesi için, hapşıran veya öksüren hasta bir insanın en yakınında olmanız gerekiyor. Diğer taraftan, fark etmeseniz bile hasta biriyle el sıkışıyor ya da hasta birinin yakın zaman önce dokunduğu nesnelere çok sık dokunuyorsunuz. Ayrıca, her gün yaklaşık 52 defa yüzünüze dokunuyorsunuz ve bunu ne zaman yapsanız, az önce dokunduğunuz yerden aldığınız bulaşıcı etmenleri burnunuzun ve ağzınızın çevresine taşıyorsunuz. Bu bakteri ve virüsler, oradan mukus membranlarınıza geçebilir ve hastalık yapabilir.
Bu sebeple Dünya Sağlık Örgütü, önleme yöntemi olarak ameliyat maskelerinin tek başına kullanılmasını önermiyor. Ellerin sık yıkanmasıyla birlikte kullanıldığı zaman etkili olabilirler. Ancak tek başlarına pek bir şey yapamazlar. El yıkamak, hastalığı önlemenin altın kuralıdır.
Maske takmayı düşünmeniz gereken zamanlardan biri de, hasta olduğunuz ve kamusal bir yere (bir doktor bürosu ya da bir hastane gibi) gitmeniz gerektiği zamanlardır. Ameliyat maskeleri, hasta kişinin havaya yaydığı virüs parçacıklarının miktarını azaltmaya yardımcı olur.
Eğer yine de önleme amacıyla maske takmak istiyorsanız, en azından bunu uygun şekilde yaptığınızdan emin olun. Kumaş olanlardan değil, atılabilir olanlardan satın alın; ağzınızın yakınındaki sıcak ve nemli ortam, daha kalıcı olan bir maskenin bakteri ile virüs yuvasına dönüşmesini muhtemel hale getirir ve bu sayede, aslında hasta olma olasılığınızı artırır. Maskeyi sürekli takmanız gerekecek; çünkü ne zaman hasta bir insanın yakınında olacağınızı bilemezsiniz. Ayrıca, maskeyi düzeltmek için yüzünüze dokunmadığınızdan emin olmanız gerekecek; çünkü bunu yapmak, maskeyi takma amacınıza çok ters olur. Günün sonunda maskeyi çıkarmaya gittiğinizde, maskenin ön tarafına dokunmayın. Maskeyi, kulak lastiklerinden çıkarın. Diğer türlü, maskenin bütün gün süzdüğü her şeyi elinize bulaştırırsınız ve muhtemelen sonraki saatte birkaç defa yüzünüze dokunursunuz. Yine amaca ters bir durum.
Hastalıktan korunmanın açık ara en iyi yolu, ellerinizi sık sık yıkamaktır. Cildimiz hali hazırda kuruyup çatladığında, pek çoğumuzun yapmak isteyeceği son şey o olsa da; en iyi ilaç önlemektir. Gidip iyi bir el kremi alın ve o parmakları yıkayın.
Yazar: Sara Chodosh/Çeviri: Ozan Zaloğlu
