Yeni Nesil Mars Gezgini, Kızıl Gezegen Üzerinde Yaşam Potansiyeline Sahip Bölgelerde Keşif Yapacak

Astrobiology dergisinin yakın tarihli bir sayısı, ExoMars gezgini adı verilen ESA misyonunu konu almış. Gezgin, ilkel mikropların yaşadığı yerleri aramak için yüzeyde dolaşacak – muhtemelen bol miktarda su ve enerjiye sahip bölgeler. Aynı zamanda, “biyolojik imzalar” veya geçmiş yaşamın bilimsel kanıtlarını taşıyan maddeler arayacak.

ExoMars’ı zorlayacak durumlar: Dünya üzerinde geçmişten biyolojik imzalar arıyorsanız – örneğin 3,5 milyar yıldan daha eski – biyolojik imza ile jeolojik imza arasındaki farkı söylemek çok zor olur. Bunun nedeni, Dünya’nın çok aktif jeolojiye sahip olmasıdır. Depremler ve plaka kaymalarından kaynaklanan diğer yer hareketleri fosilleri ezip bozmaktadır.

Ancak Mars’ın daha sessiz bir geçmişi vardır; gezegenin küresel plaka kaymaları yok gibi görünüyor. ESA’nın ExoMars misyonu üzerine konuşan, projedeki bilim insanlarından Jorge Vago, ExoMars ilginç bir şey bulsa bile, Dünya’ya numune geri getiremememiz durumunda bunun ne olduğunu kesin olarak bilemeyiz diye itiraf etti.

Vago, “Ancak, Dünya üzerinde sahip olduğumuz en iyi teknolojileri kullanarak, orada hayatın varlığını kanıtladık demek için, zar zor iyi ve mantıklı bir açıklama üretebiliriz,” diyor.

Ancak jeologların üzerinde anlaşabileceği bazı konular var; ilkel yaşamı diğerlerine göre daha fazla barındırması muhtemel ortamları biliyoruz. Dünya yüzeyinde bunlar, bir enerji kaynağı olarak uzun süreler boyunca sabit suya sahip alanlardır.ExoMars’ın ineceği ortam işte tam da böyle bir ortam olacak. ESA iki konum belirledi: Oxia Planum ve Mawrth Vallis. Bu iniş bölgeleri birbirlerinden yalnızca bir kaç yüz km uzakta, ancak muhtemelen eski su kanallarının aktığı bölgelerde. Oxia Planum’da kil açısından zengin malzemeler (kil suda oluşur) olduğu tahmin ediliyor ve Mawrth Vallis, yeryüzündeki yaşamın da gelişmiş olduğu yaşlı su altı hidro termal ventillere sahip olabilir.

Vago, Dünya’daki bir laboratuvarda bulunanlar kadar komplike olmasa da ExoMars’daki araçların antik biyolojik imzaları algılayabileceğini belirtti. ExoMars, olağan kameralar ve spektrometrelerle birlikte kısa adı MOMA olan Mars Organik Molekül Analiz Cihazı adlı yeni bir alet daha taşıyor. Gezginin sondasından alınan numuneler, malzemelerin bir gaz kromatografisi kullanılarak pişirildiği ve analiz edildiği, 21 adet tek kullanımlık fırından birine gidecek. Karşılaştırma yaparsak, NASA’nın Curiosity gezgini, iki tekrar kullanılabilir fırın ve bir gaz kromatografı taşıyordu, ancak koku algılayıcısı muhtemelen görevin başında bir buhar sızıntısı ile kirlenmişti.

MOMA, bir molekülün geometrisini tarif eden ve hayatın varlığının güvenilir bir göstergesi olan kiralitenin arayışında olacak. Bilim insanları, yapılarına göre molekülleri “solak” veya “sağlak” olarak tanımlıyorlar. Yerkürede amino asitler ve şekerler – yaşamı oluşturan yapı taşları – sadece sol el biçiminde var olurlar. ExoMars, tüm moleküllerin solak olduğu, şeker ve amino asitlerden bir numune bulursa, moleküllerin yaşayan bir şeyden geldiği anlamına gelebilir.

ExoMars’ın bir başka yeni özelliği, gezginin, yüksek güçlü ultraviyole lazer kullanarak organik molekülleri çekip çıkartma kapasitesidir. Vago, sürecin o çok hızlı olduğunu ve altındaki perklorat tuzlarını yok etmeden organik molekülleri çıkarabileceğini söyledi. Tuzlar yok edilirse, bilim insanları organiklerin biyolojik imzadan kaynaklandığını kanıtlamaları daha zor olacak.

ExoMars’daki diğer yeni araçlar, gezegenin yer altına odaklanmış. Bunların içerisinde, gezginin altındaki jeolojiyi inceleyecek olan WISDOM ( Mars’ta Su Buz Yer Altı Çökelti Gözlem kelimelerinden oluşan bir kısaltma) adı verilen yere nüfuz eden radar ve uzun bir matkap ta yer almaktadır. Adron adında bir başka aygıt, yer altı suyu ve su ile birleşmiş mineraller arayarak WISDOM’un çalışmalarını çoğaltacak.

Ancak, en iyi teknolojiyle bile, yakın tarihimiz, bazı durumlarda Dünya üzerinde olduğu gibi, Mars’ta da antik hayatı kanıtlamanın hiçbir garantisi olmadığını göstermektedir. Son iki yılda, jeologlar Batı Avustralya’daki 4.1 milyar yıllık kayalıkların yanı sıra Kanada’nın Quebec kentinde 4.28 milyar yıllık kayalıklarda da antik yaşama ilişkin kanıt bulduklarını belirttiler.

Ancak bulgular hala tartışmalı. Şüpheci bilim insanlarını bir fosil tarihinin doğruluğuna ikna etmek için bir çok kanıt gerekir.

Vago, canlı organizmaların lehine olan kiralite ve moleküler ağırlığı gösterebileceğinden, kimyasal biyolojik imzaların muhtemelen en önemli göstergelerden biri olduğunu savunuyor.

Vago, “Aynı anda bir takım biyolojik imzalar [türleri] bulmanız gerekir” diyor. “Hayatta olduğu düşünülen bir şey bularak hayat bulduğunuzu kanıtladığınızı umut edemezsiniz.”