ITER’in son bileşeni kurulum için hazır.
Dünyanın en büyük ve en güçlü süperiletken elekromıknatısı, devasa bir tokamak nükleer füzyon reaktörünün “atan” kalbi olmaya hazır. 30’u aşkın ülkenin ortaklaşa şekilde 40 yıldan uzun süredir geliştirdiği ve Fransa’nın güneyinde yer alan Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) tesisi, ticari bakımdan uygulanabilir bir enerji kaynağı olarak nükleer füzyonun potansiyelini göstermeyi amaçlıyor. Fakat bunu yapmak için ITER’in yaklaşık 3.000 ton tutan, altı modülden oluşan Merkezi Sarmal Bobin mıknatıs sistemine ihtiyacı var. Kurulum montajlandığında, 51 tonluk bir uçak gemisini ya da 10 kadar canavar kamyonu kaldıracak denli güçlü olacak.
Rusça dilinde verilen “manyetik bobinli halka şeklindeki oda” isminin kısaltması olan tokamak, darbeli manyetik yükler ile sadece birkaç gram ağırlığındaki döteryum ve trityum hidrojen gaz yakıtını iyonize eden halka şeklindeki bir füzyon reaktörü. Bu iyonlaşmış plazma daha sonra manyetik enerjiden oluşan “görünmez bir kafesle” hapsedilirken, harici ısıtma sistemleri de plazma sıcaklığını 132.000.000 derece Celsius’u aşan bir seviyeye çıkarıyor; ya da Güneş’in merkezinden daha sıcak bir noktaya. Bu noktada plazmanın atomik çekirdeğinde birleşme (dolayısıyla “nükleer kaynaşma”) başlıyor ve geniş kitlelere sınırsız temiz enerji sağlamada kullanılabileceği varsayılan eşi görülmemiş miktarlarda ısı açığa çıkarıyor.
ITER mühendisleri, tokamak reaktörlerinin sadece 50 Mw ısıtma girdisi kullanarak 500 megawatt (Mw) füzyon gücü üretmesini bekliyorlar; nükleer bir fizyon reaktöründe ise 3000 Mw’lik bir girdiden kabaca 1.000 Mw’lik çıktı kuvveti alınıyor. Böylelikle devam eden füzyonun, yanarken çoğunlukla kendi kendini ısıtan bir plazma haline gelmesi mümkün olacak. Tüm bu muazzam enerji, Merkezi Solenoid’in manyetik kuvvetleri kullanılarak hapsedilecek.
Geçtiğimiz günlerde Reuters‘a açıklamada bulunan ITER genel direktörü Pietro Barabaschi, “Bu bir şarap şişesinin içindeki şişeye benziyor: Elbette şarap şişeden daha önemli olabilir ama şarabı içine koymak için şişeye ihtiyacınız vardır” diyor.
ITER yıllardır lojistik güçlükler, değişen jeopolitik manzaralar ve finansal yükler sebebiyle yaşanan gecikmelerle uğraşmıştı. Artık son Merkezi Solenoid modülünün tamamlanmasıyla birlikte geriye kalan tek şey, reaktörün bileşenlerinin kurulumunu bitirmek ve tesisi test için hazır hale getirmek; ancak bu bile zaman alacak. ITER’in plazma üretmeye başlama aşaması 2033’ten önce gerçekleşmeyecek. Yine de Barabaschi, tokamak reaktörünün potansiyelinin yanısıra küresel ölçekte temsil ettiği şey konusunda da umudunu koruyor.
“Bu başarı, insanlık iklim değişikliği ve enerji güvenliği gibi varoluşsal zorluklarla karşılaştığında milli farlılıkların üstesinden gelerek çözümleri ilerletebileceğimizi kanıtlıyor” diyor bir açıklamada. “ITER Projesi, umudun vücut bulmuş hali. ITER ile beraber sürdürülebilir enerjinin olduğu bir geleceğin ve bizi bekleyen barışçıl bir yolun mümkün olduğunu gösteriyoruz.”
Yazar: Andrew Paul/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
